In Afghanistan lopen meisjes rond die dezelfde vrijheden genieten als jongens.
Door de geschiedenis heen hebben vrouwen zich vaak als mannen verkleed om aan hun beperkende sociale rol te kunnen ontsnappen. Ze verkleedden zich als mannen om in oorlogen te kunnen meevechten, zich aan te sluiten bij religieuze orden of meer beroepen te kunnen uitoefenen. En in Afghanistan voeden sommige families hun dochters op als zonen, om ze een beter leven te kunnen bieden.
“Als het ene geslacht zó belangrijk is en het andere zó verwaarloosbaar, dan zullen er altijd mensen zijn die naar de andere kant willen oversteken,” zegt Najia Nasim, directeur van de afdeling Afghanistan van de Amerikaanse organisatie Women for Afghan Women.
In de patriarchale Afghaanse samenleving worden ouders door de economische afhankelijkheid van de man en door sociale stigma’s in een lastig parket gebracht. Vaak worden dochters als een last beschouwd, terwijl van zonen verwacht wordt dat ze voor inkomen zorgen, de familielijn voortzetten en thuis blijven wonen om voor de ouders te zorgen als deze oud worden. Om aan die situatie te ontsnappen schrijven sommigen hun dochters bij de geboorte in als zoon, een gebruik dat ‘bacha posh’ wordt genoemd. Sommigen geloven zelfs dat na een bacha posh-dochter de volgende zwangerschap een zoon zal voortbrengen.
“Door deze traditie kan een familie ontkomen aan het sociale stigma dat aan hen kleeft als er geen mannelijke nakomelingen zijn. Bacha posh-meisjes kunnen alleen de straat op om boodschappen te doen, hun zusjes van school ophalen, een baan zoeken, aan sport en spelletjes doen en alle andere rollen spelen die in deze samenleving aan jongens zijn voorbehouden,” zegt Nasim. De oorsprong van het gebruik is onduidelijk, maar de traditie wordt steeds bekender.
In de zomer van 2017 reisde de Zweedse fotografe Loulou d’Aki naar Afghanistan om het bacha posh-gebruik vast te leggen. Ze had het boek The Underground Girls of Kabul van journalist Jenny Nordberg gelezen, over het geheime gebruik om meisjes als jongens te kleden. Nordberg was de eerste die het fenomeen documenteerde en D’Aki raakte gefascineerd door de dubbele identiteit van deze meisjes.
Via een plaatselijke vertaler kwam ze in contact met een gezin waarin twee van de zes dochters als jongens werden grootgebracht. Een dag nadat Setareh werd geboren (als derde meisje op rij), besloten haar ouders om haar als Setar, een jongen, op te voeden. Twee jaar later werd Ali geboren en ook zij werd als jongetje grootgebracht. Toen vervolgens hun eerste en enige broertje werd geboren, bleven Setar en Ali als jongetjes door het leven gaan.
Inmiddels is Setar zestien jaar oud. Ze speelt voetbal en heeft een vriendinnetje dat zich niet druk maakt over haar sekse. Haar zus Ali, nu veertien, heeft een doos vol liefdesbrieven van vrouwelijke aanbidders. Thuis staat geen van beide op om mee te helpen als hun zussen het eten klaarmaken en thee zetten.
“Jongens hebben een hogere status. Iedereen wil zonen,” zegt D’Aki. Vooral voor gezinnen met een laag inkomen geldt dat “als je veel meisjes en geen jongens hebt, het heel gebruikelijk is om te doen.”
Maar als ze ouder worden en hun biologische sekse door de puberteit aan het licht komt, wordt het leven van deze ‘jongens’ zwaarder – en gevaarlijk. Het gezin is meerdere malen verhuisd om intimidatie uit de weg te gaan. Op straat roepen mensen de meisjes na dat ze on-islamitisch zijn en noemen hen transseksuelen. Ali wordt door haar vader naar school gebracht, zodat ze daar veilig aankomt. Setar gaat niet meer naar school “omdat ze genoeg had van het gescheld,” zegt D’Aki.
Beide ouders willen dat de meisjes zich nu weer als meisjes gaan gedragen en kleden, maar noch Ali noch Setar wil dat. “Het is echt moeilijk om een vrouw in Afghanistan te zijn en je hebt niet veel mogelijkheden. Zelfs in dit geval heb je er niet zelf voor gekozen, iemand anders heeft die beslissing voor je genomen,” zegt D’Aki. “Deze meisjes hebben een beetje vrijheid genoten, en plotseling moeten ze terug naar het bestaan van een vrouw, in een land waar vrouwen geen mogelijkheden hebben.”
D’Aki heeft anderen gesproken die als jongens door het leven gingen: Zara, een wees die door haar oom als bacha posh-jongen werd grootgebracht opdat “ze een betere kans zou hebben om op eigen benen te staan.” Het gaat goed met haar – acht mannen hebben haar een huwelijksaanzoek gedaan. “Ze zien haar echt als een sterke vrouw,” zegt D’Aki. Een alleenstaande moeder die ze ontmoette, voedt haar twee jonge dochters op als jongens die het gezin moeten beschermen.
In het opvangcentrum voor vrouwen dat Women for Afghan Women in Kaboel heeft, komen elk jaar minstens twee bacha posh-meisjes binnen. De hulpverleners vinden deze gevallen bijzonder uitdagend, vertelt Nasim. De meisjes worden geïntimideerd, vernederd en uit de gemeenschap verstoten, maar ze willen vaak niet als vrouwen door het leven gaan. Culturele beperkingen op basis van sekse zijn later in het leven moeilijk te accepteren: ze moeten leren om onder een boerka te leven, voor het gezin te koken en hun blik in de aanwezigheid van vreemden neer te slaan.
“Naarmate ze ouder en volwassen worden, ontdekken ze dat het voor hen onmogelijk is om jongens te zijn, en tegelijk dat niemand hen als meisjes accepteert,” zegt Nasim. “Het gaat hier om onderdrukking: het ontkennen van de talenten en rechten van meisjes. Het ontkennen van de religieuze en islamitische rechten van meisjes is in feite een belediging van de sekse van meisjes.”
De Zweedse fotografe Loulou d’Aki woont in Athene. Bekijk meer van haar werk op haar website en op Instagram.
