Wanneer we aan haaien denken, stellen we ons meestal een witte haai of hamerhaai voor, maar deze bekende roofvissen maken maar een heel klein deel uit van de wereldwijde diversiteit aan haaien.
Er zijn ruim 520 haaiensoorten, waarvan een vijfde pas in de afgelopen tien jaar is ontdekt. Je hebt waarschijnlijk nog nooit gehoord van de koekjessnijder of de Groenlandse haai, die in het poolgebied leeft, maar dat betekent zeker niet dat deze dieren niet de moeite waard zijn om nader te leren kennen.
Niet alleen zijn haaien prachtige dieren – fotograaf Brian Skerry omschrijft ze als een “mix van gratie en krachtdie mij telkens weer naar zee lokt” – maar ze hebben ook onze hulp nodig. Volgens sommige schattingen worden jaarlijks honderd miljoen haaien van talloze verschillende soorten gedood, volgens wetenschappersvooral vanwege de enorme vraag naar haaienvinnen vanuit China, waar veel haaienvinnensoepwordt gegeten. Traditioneel worden de meeste vinnen naar Zuid-China geëxporteerd, waar deze soep een populair bruiloftsgerecht is.
Hieronder volgen zes haaien die heel fascinerend zijn, zelfs al zijn ze niet zo eng.
1. kapkamerhaai
De kaphamerhaai heeft iets wat geen enkele andere haai heeft: een voorliefde voor groene bladgroente. Onlangs ontdekten wetenschappers dat het menu van de kaphamerhaai maar liefst voor de helft uit zeegras kan bestaan.
De kaphamerhaai is het kleinste lid van de familie van de hamerhaaien en de enige met een afgeronde, schepvormige snuit. De vis leeft in ondiepe zeeën en riviermonden langs de kusten van Noord- en Zuid-Amerika.
2. Groenlandse haai
Van alle gewervelde dieren op aarde heeft de Groenlandse haai de langste levensverwachting: hij kan naar schatting tussen de drie- en vijfhonderd jaar oud worden.
Groenlandse haaien leven in de noordelijke Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee, waar ze het grootste deel van hun lange leven in de duisternis van de diepzee doorbrengen, waar ze hun sterk ontwikkelde reukzin gebruiken om karkassen op de zeebodem op te sporen. De weefsels van deze diepzeebewoners bevatten een hoog gehalte aan trimethylamine-N-oxide, waardoor ze in staat zijn de immense druk op deze diepten te weerstaan.
Als een van de grootste en traagste vissen in de wereldzeeën is de Groenlandse haai ongeveer even groot als de witte haai, met een gemiddelde lengte van een kleine zesenhalve meter en een gewicht van één ton.
3. Reuzenbekhaai
Maar weinig is bekend over deze kolossale filtervoeder, omdat wetenschappers tot nu toe weinig kansen hebben gehad om ze te bestuderen. Sinds de ontdekking van de soort in 1976 zijn er niet meer dan honderd exemplaren van gezien. Aangenomen wordt dat de schuwe wezens in de diepste uithoeken van alle vier de oceanen op aarde leven en zich uitsluitend met plankton voeden.
De grootste reuzenbekhaai die ooit werd gezien, was een mannetje van bijna vijfenhalve meter. Maar men denkt dat vrouwelijke reuzenbekhaaien nog langer worden dan de mannetjes. Volgens experts van het Florida Museum of Natural History bereiken mannelijke reuzenbekhaaien pas de geslachtsrijpe leeftijd als ze zo’n vier meter lang zijn, terwijl vrouwtjes pas geslachtsrijp worden als ze een lengte van vijf meter hebben bereikt.
4. Cooks braamhaai
Het uiterlijk van de Cooks braamhaai is net zo apart als zijn naam. Deze gedrongen haai die op de bodem van de zee leeft, heeft aan het einde van zijn staart twee achter elkaar geplaatste rugvinnen in plaats van een aarsvin. De haai is bedekt met stekelige schubplaten die, als doornen aan een rozenstengel, uit zijn lederachtige huid steken.
De Cooks braamhaai komt in grote delen van de Stille Oceaan voor, waaronder in de wateren rond Japan en Taiwan en voor de Amerikaanse westkust. Ook al leven deze haaien op diepten van honderden meters en soms meer dan een kilometer, toch worden ze toch in hun voortbestaan bedreigd door de industriële visserij. Bij de diepzeevisserij – waarbij sleep- en kieuwnetten en lange lijnen worden gebruikt – worden Cooks braamhaaien vaak als bijvangst opgehaald en daarbij gedood.
Zebrahaai
De zebrahaai mag dan niet tot de snelste of sierlijkste haaiensoorten behoren, hij is zonder twijfel een van de schattigste. Zebrahaaien worden geboren met bruin-witte banden, waardoor de vis vaag doet denken aan een zebra. Wanneer de zebrahaai eenmaal de geslachtsrijpe leeftijd heeft bereikt, worden de strepen vervangen door bruine stippen.
Deze haaien kunnen een kleine tweeënhalve meter lang worden en voeden zich overwegend met schelpdieren, die ze met hun gespierde bek uit hun behuizing zuigen.
6. Kortvinmakreelhaai
De kortvinmakreelhaai of mako is de snelste haai in de wereldzeeën. Tijdens korte sprints kan hij een snelheid van meer dan 56 kilometer per uur bereiken. Mako’s komen overal ter wereld in gematigde en tropische zeeën voor en gebruiken hun snelheid om op tonijn, zwaardvis, pijlinktvis en andere haaien te jagen. Met hun scherpe karteltanden scheuren mako’s de vinnen van hun prooien eraf, zodat ze niet meer kunnen ontsnappen.
Kortvinmakreelhaaien zijn ook warmbloedig – een zeldzame eigenschap onder haaien. Daardoor kunnen ze op noorder- en zuiderbreedten leven en zich op diepten wagen die voor andere haaiensoorten veel te koud zijn.
Maar zelfs de mako kan niet ontsnappen aan bedreigingen door de sportvisserij en de commerciële visvangst, waardoor de vis nu steeds zeldzamer wordt en door de International Union for Conservation of Nature inmiddels als kwetsbaar voor uitsterven wordt beschouwd.
Elk jaar ook worden duizenden mako’s gevangen aan lijnen die bedoeld zijn voor het vangen van waardevollere vissoorten.
Kom meer te weten over haaien op natgeo.nl/haaien
Bekijk ook de fotogalerij: ‘Haaien van A tot Z’
