Gezien de ernst van zijn ziekteverloop leek Michael Goldsmith een van de gelukkigen te zijn – iemand die het overleefde. Nadat hij in maart 2020 COVID-19 had opgelopen, lag hij 22 dagen op de intensive care aan de beademing. Gelukkig verbeterde Goldsmiths toestand daarna en kon hij voor zijn herstel worden overgeplaatst naar een gewone ziekenhuiskamer. Daar begon hij te merken dat hij met zijn linkeroor vrijwel niets meer hoorde.
“Alles wat ik kon horen, moest luid zijn. En dan nog klonk het als de leraar van Charlie Brown,” zegt Goldsmith, verwijzend naar de vreemde geluiden die de leraar in de bekende tekenfilmserie maakte.
Ook had hij een piep in zijn oor, oftewel tinnitus. Nadat hij helemaal van de besmetting was genezen en thuis in Bergenfield, New Jersey, kon revalideren, bezocht de nu 35 jaar oude expert in IT-veiligheid en vader van twee kinderen de ene arts na de andere voor zijn gehoorproblemen. Hij probeerde verschillende voorgeschreven medicijnen uit, maar niets hielp.
Lees ook: De zwakke wetenschap achter ivermectine als middel tegen COVID-19
We hebben de neiging onze zintuigen als iets vanzelfsprekends te zien, totdat we met één ervan een probleem ondervinden. Dat is wat veel mensen plotseling beseften die aan COVID-19 hadden geleden en merkten dat ze hun reuk- en smaakzin waren kwijtgeraakt. Maar in de afgelopen tijd is duidelijk geworden dat een besmetting met COVID-19 ook het gezichtsvermogen, het gehoor en de tastzin kan aantasten. Zowel op korte als lange termijn kan het coronavirus schade aanrichten aan alle manieren waarop we de wereld om ons heen waarnemen en erop reageren.
Hoewel het niet om levensbedreigende aandoeningen gaat, is het “onthutsend om een van deze zintuigen kwijt te raken, vooral als het zo plotseling gebeurt als in het geval van deze infectieziekte,” zegt Jennifer Frontera, professor in de neurologie aan de Grossman School of Medicine van de New York University.
Aangetast gehoor
Net als Goldsmith blijven veel mensen die van COVID-19 zijn hersteld last houden van gehoorverlies. In het maartnummer van het International Journal of Audiology keken onderzoekers naar gepubliceerde casestudies en andere berichten over COVID-19-symptomen en kwamen tot de schatting dat bij circa acht procent van alle COVID-19-patiënten gehoorverlies optrad, en in ongeveer vijftien procent van de gevallen tinnitus.
De mechanismes achter deze aandoeningen zijn nog onduidelijk, maar experts vermoeden dat de ziekte mogelijk de Buis van Eustachius aantast, de verbinding tussen het middenoor en de keelholte. “Bij elke virale besmetting kan de Buis van Eustachius worden aangetast, waardoor zich vloeistof in het middenoor ophoopt – en dat werkt als een mechanische demper op het trommelvlies,” zegt Elias Michaelides, assistent-professor keel-, neus- en oorheelkunde aan de medische faculteit van de Rush University in Chicago.
Wanneer iemand eenmaal van de ziekte is hersteld, droogt de Buis van Eustachius volgens hem in de meeste gevallen weer op en hervat zijn aloude functie, hoewel dat soms enkele weken kan duren. Het gebruik van neusdruppels, een neusspray of een nasale steroïdspray kan de vochtafvoer versnellen, aldus Michaelides.
Maar als het virus de zintuigcellen in het middenoor heeft aangetast, kan de patiënt geconfronteerd worden met plotseling en mogelijk blijvend gehoorverlies. Hoe deze zenuwbeschadiging optreedt, is niet duidelijk, hoewel het te maken kan hebben met het vermogen van het coronavirus om een hele reeks ontstekingsreacties in gang te zetten en schade aan haarvaatjes aan te richten.
Omdat Goldsmith ook na zijn volledige herstel van de ziekte en het uitproberen van meerdere medicijnen slecht bleef horen met zijn linkeroor, bezocht hij J. Thomas Roland jr., decaan van de afdeling hoofd-halschirurgie van de faculteit voor keel-, neus- en oorheelkunde van NYU Langone Health. Roland vertelde hem dat hij een goede kandidaat was voor de plaatsing van een kunstmatig slakkenhuis, een cochleair-implantaat. Dat is een klein apparaatje dat de gehoorzenuw direct kan stimuleren en signalen kan oproepen die in de hersenen als geluiden worden geïnterpreteerd.
Lees ook: Wijst afkeer van broccoli op betere afweer tegen COVID-19?
“Het middenoor is een zeer gevoelig orgaan dat heel kwetsbaar is voor microvasculaire problemen en ontstekingen. Het verbaast mij dus niet dat mensen met COVID-19 last krijgen van gehoorverlies of tinnitus,” zegt Roland.
In september 2020 werd bij Goldsmith via een chirurgische ingreep een cochleair-implantaat in het linkeroor geplaatst. Volgens hem is het een enorme verbetering. “Ik kan nu tachtig procent van de losse woorden met mijn linkeroor verstaan. En als het om hele zinnen gaat, ligt het percentage nog hoger.” Als het apparaatje aanstaat, is zijn tinnitus geheel verdwenen. “Ik zou willen dat ik het niet nodig had, maar ik ben blij dat ik het heb laten doen,” zegt hij.
Slecht zicht
Andere mensen die COVID-19 hebben gehad, hebben over problemen met hun gezichtsvermogen geklaagd. Uit een onderzoek dat vorig jaar in het tijdschrift BMJ Open Ophthalmology is verschenen, bleek dat patiënten vooral last hadden van overgevoeligheid voor licht, pijnlijke ogen en een gebrek aan scherpte in hun zichtvermogen. En een onderzoek naar vierhonderd COVID-19-patiënten die wegens de ziekte waren opgenomen, toonde aan dat één op tien last had van oogproblemen, waaronder conjunctivitis, veranderingen in het zichtvermogen en geïrriteerde ogen.
“Er is zeker sprake van een virale lading in de ogen die deze klachten veroorzaakt, maar dat hoeft niet te betekenen dat er oogziekten op lange termijn ontstaan,” zegt Shahzad I. Mian, professor in de oftalmologie en visuele wetenschappen aan de medische faculteit van de University of Michigan en een van de auteurs van het onderzoek.
Artsen hebben ontdekt dat het SARS-CoV-2-virus overal in het lichaam het risico op bloedstolsels kan verhogen, ook in de haarvaatjes in het netvlies. Volgens Julia A. Haller, hoofd oftalmologie van het Wills Eye Hospital in Philadelphia, kunnen patiënten daardoor last krijgen van onscherpe ogen en een gedeeltelijk verlies van het gezichtsvermogen.
Volgens de experts moeten patiënten bij wie een verband tussen COVID-19 en oogproblemen wordt vermoed, zo snel mogelijk een oogarts opzoeken. “Sommige vormen van zichtverlies zijn met medicijnen te behandelen, maar dat is afhankelijk van de schade die al is aangericht,” zegt Haller.
Tintelingen en verdovingen
Ook de tastzin kan door een COVID-19-besmetting worden aangetast, omdat is gebleken dat de ziekte aanhoudende neurologische symptomen kan veroorzaken.
Tijdens een onderzoek dat in mei 2021 is gepubliceerd, onderzochten wetenschappers honderd mensen die niet voor hun COVID-19-symptomen niet waren opgenomen maar daarna wel aanhoudende klachten hadden. De onderzoekers ontdekten dat zestig procent van de patiënten last hadden van een verdoofd gevoel en tintelingen in handen en voeten of soms zelfs verspreid over het hele lichaam.
Lees ook: Hier zijn wat alternatieven voor handen schudden, op aanraden van lezers ?
Het inzicht in de mechanismen achter deze hardnekkige symptomen is nog lang niet volledig, maar volgens Igor Koralnik, professor in de neurologie aan de Northwestern Feinberg School of Medicine en hoofd van de afdeling neurologie en neurologische infectieziekten van het Northwestern Memorial Hospital in Chicago, hebben ze zeer waarschijnlijk te maken met plaatselijke ontstekingsreacties en besmettingen van de zenuwbanen met het COVID-19-virus.
“In de meeste gevallen worden de tintelingen en het verdoofde gevoel na verloop van tijd minder,” zegt hij. “Iedereen heeft daarin zijn eigen tempo.” In sommige gevallen kunnen deze en andere neurologische symptomen worden behandeld met medicijnen als gabapentine, een middel dat wordt ingezet tegen toevallen en zenuwpijn.
Verminderde reuk- en smaakzin
De meest herkenbare uitwerking die COVID-19 op de zintuigen heeft, is misschien wel het dubbele verlies van de reuk- en smaakzin. Elizabeth DeFranco, een artsenbezoekster uit Cleveland, Ohio, kreeg in juni 2020 te maken met een verminderde reuk- en smaakzin nadat ze een milde vorm van COVID-19 had gehad.
“Ik at chips met de smaak van zout en azijn, maar ik proefde helemaal niets,” herinnert DeFranco (58) zich. Daarna besefte ze dat ze ook niets kon ruiken. Tot op heden zijn de symptomen nog niet geweken, ook al vangt ze af en toe het vage aroma van een geur op, zoals dat van vers gemaaid gras.
Het verlies van reukzin na een virusinfectie was al bekend voordat iemand van COVID-19 had gehoord, maar bij het coronavirus is het percentage mensen dat last heeft van verstoringen van de reuk- of smaakzin veel hoger dan bij andere infecties. Uit een overzicht van publicaties die in 2020 zijn verschenen, bleek dat van achtduizend bevestigde gevallen van COVID-19 maar liefst 41 procent gepaard ging met verstoringen van de reukzin, en 38 procent met smaakproblemen. Bij mensen die als gevolg van COVID-19 hun reukzin kwijtraken, een aandoening die ‘anosmie’ wordt genoemd, zijn alle smaakgroepen aangetast, niet slechts een paar smaken.
In het algemeen bestaan er twee belangrijke soorten anosmie. Zogenaamde ‘conductieve’ anosmie treedt op als er sprake is van verkoudheid of een andere verstopping van de neus, waardoor geurmoleculen de neusholte niet kunnen passeren. Bij ‘sensorineurale’ anosmie gaat het om een beschadiging of tijdelijke verstoring van de reukzenuwen, en dat lijkt ook in het geval van COVID-19 te gebeuren.
Lees ook: Deze speurhonden leren het coronavirus te ruiken
“Mensen met COVID-19 hebben doorgaans maar weinig last van neusproblemen maar kunnen een vrij ernstig verlies van hun reukzin ervaren,” zegt Justin Turner, assistent-professor in hoofd-halschirurgie en keel-, neus- en oorheelkunde aan de medische faculteit van de Vanderbilt University en directeur van het Vanderbilt Smell and Taste Center. “We denken dat dit wordt veroorzaakt door schade aan de sustentaculaire cellen, die helemaal boven in de neus zitten en bijzonder gevoelig zijn voor besmetting met het coronavirus.”
Terwijl mensen herstellen van COVID-19, kunnen regeneratieve cellen in actie komen om nieuwe en functionerende zenuwen te creëren, legt Turner uit. Daardoor krijgen de meeste patiënten – maar niet iedereen – zes tot acht weken na de besmetting hun reukzin weer terug. Als dat niet gebeurt, kunnen artsen orale of plaatselijke cortisonen voorschrijven, en soms ook ‘reukconditionering’, een methode waarbij de patiënt steeds weer wordt blootgesteld aan vluchtige oliën met specifieke geuren – een aanpak die werkt als een soort fysiotherapie voor het reukorgaan.
“Je confronteert het reukorgaan met deze geuren en helpt de hersenen om nieuwe verbindingen te creëren,” zegt Turner. “Als de schade aan de zenuwen eenmaal is aangericht, vertrouwen we op de regeneratieve capaciteit van het reukorgaan om mensen weer geuren te laten ruiken.”
Het verlies van de smaakzin gaat doorgaans hand in hand met het verlies van de reukzin, zegt Michael Benninger, professor en decaan van de faculteit voor neus-, keel- en oorheelkunde en hoofd-halschirurgie aan het Lerner College of Medicine van de Cleveland Clinic.
“We komen geen mensen tegen die als gevolg van COVID-19 hun smaakzin helemaal zijn kwijtgeraakt. Als mensen hun reukzin verliezen, wordt ook hun smaakzin aangetast.” Hun vermogen om onderscheid te maken tussen verschillende smaken, is dan sterk verminderd. “Als de reukzin weer terugkeert, komt ook de smaakzin weer terug,” zegt Benninger.
Sinds ze van COVID-19 is hersteld, heeft DeFranco talloze medicinale behandelingen uitgeprobeerd, onder meer met cortisonen en antibiotica. Ook heeft ze cryotherapie, craniosacrale therapie, voedingssupplementen, homeopathische middelen en reuktraining geprobeerd, maar niets van dat alles heeft geholpen. Dus heeft ze geleerd om haar beperking op te vangen met veiligheidsmaatregelen. Ze heeft extra rookmelders in haar huis geïnstalleerd, omdat ze de rook niet zelf zou kunnen ruiken. Ze gooit al haar eten weg als het de houdbaarheidsdatum heeft bereikt en vraagt vaak aan de buren of iets uit haar koelkast nog goed ruikt, om te checken of het niet bedorven is.
Het ergste voor haar is “te denken dat deze anosmie weleens voorgoed zou kunnen zijn. Ik zal dan nooit meer van eten kunnen genieten,” zegt zij. “Ik zal misschien nooit meer de smaak van een glas wijn of van chocola proeven, of genieten van de geur van gegrild vlees of verse koekjes in de oven. Ik zal nooit meer de zeelucht opsnuiven als ik naar de kust ga. Niemand kan dat aanvoelen als hij of zij het niet zelf heeft meegemaakt.”
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
