In de afgelopen 500 miljoen jaar is het leven op aarde vijf keer bijna weggevaagd – door zaken zoals klimaatverandering, een heftige ijstijd, vulkanen en die ene rots uit de ruimte die 65 miljoen jaar geleden crashte in de Golf van Mexico, die de dinosauriërs en een heleboel andere soorten wegvaagde. Deze momenten kennen we nu als de vijf grote massasterftegolven, en alles wijst erop dat we nu aan de vooravond staan van een zesde. Alleen kunnen wij dit keer alleen onszelf de schuld ervan geven.
Volgens een onderzoek dat in 2015 in Science Advances werd gepubliceerd, kan de huidige snelheid van uitsterven wel 100 keer hoger zijn dan normaal – en dan tellen we alleen de dieren mee waar we het meeste vanaf weten. De oceanen en bossen op aarde bevatten een onnoemelijk aantal diersoorten, de meesten daarvan zullen verdwijnen zonder dat wij ze nog maar hebben leren kennen.
Het boek van journalist Elizabeth Kolbert won in 2015 de Pulitzer Prijs voor algemene non-fictie. We spraken haar over wat deze resultaten kunnen onthullen over de toekomst van leven op deze planeet. Is er nog een kans om dit massale verlies van leven af te remmen? Is de mens gedoemd om zelf slachtoffer te worden van zijn eigen roekeloosheid met het milieu?
Het onderzoek dat zoveel stof heeft doen opwaaien, schat in dat wel tot driekwart van alle diersoorten uitgestorven kunnen zijn binnen enkele menselijke generaties, wat erg alarmerend klinkt.
Ja. Het onderzoek beschouwt enkele goed gedocumenteerde groepen dieren. Ze hebben zich beperkt tot gewervelde dieren - zoals zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën - en zeiden, oké, laten we eens kijken wat er echt aan de hand is. En ze hebben erg overtuigende gedocumenteerd dat snelheid waarmee soorten uitsterven al erg verhoogd was in het jaar 1500 en dat het alleen maar erger en erger wordt.
De cijfers zijn erg hoog en mensen lijken er compleet aan gewend geraakt. Kinderen die 10, 20 jaar geleden zijn geboren – ze zijn hun hele leven opgegroeid met deze aantallen. Zij denken echt niet, oké, dat is echt heel uitzonderlijk.
Men vraagt zich nu af of we niet al middenin de zesde massale sterftegolf zitten. Wat vind jij?
Om eerlijk te zijn is dat een van de discussies waar we ons druk maken om de verkeerde dingen. Tegen de tijd dat we een definitief antwoord hebben op die vraag, kan het goed zijn dat driekwart van alle diersoorten op aarde al verdwenen is. En we willen eigenlijk echt niet op het punt belanden waar we die vraag met zekerheid kunnen beantwoorden.
Wat wel duidelijk is, en boven alle twijfel verheven, is dat wij leven in een tijd met hele, hele hoge uitsterftecijfers, op een schaal die je verwacht bij een massasterftegolf, al zou een massale uitsterving vele duizenden jaren kosten om helemaal uit te woeden.
Zijn er leefgebieden, diersoorten of groepen dieren waarvan jij denkt dat ze extra kwetsbaar zijn voor de veranderingen die nu gaande zijn?
Alle populaties op een eiland zijn extra gevoelig voor uitsterven om een aantal redenen. Ze zijn nou eenmaal nogal afgezonderd. Een van de dingen die we nu doen is dus de hindernissen weghalen die een eilandsoort geïsoleerd houden. Nieuw-Zeeland had geen landzoogdieren. Soorten die geëvolueerd waren in de afwezigheid van roofdieren waren extreem kwetsbaar.
Een onvoorstelbaar aantal vogelsoorten zijn al verloren gegaan in Nieuw-Zeeland en veel soorten die overblijven verkeren in grote problemen. Dus, dat zijn plekken die heel lang geïsoleerd zijn geweest, Die zijn erg kwetsbaar. Soorten met een zeer beperkt leefgebied, die maar op één plek op de wereld voorkomen, juist die zijn extreem kwetsbaar. Ze kunnen nergens naartoe en als bijvoorbeeld hun habitat vernietigd wordt, dan zijn ze er geweest.
Het menselijke aandeel in dit verhaal - het feit dat wij verantwoordelijk lijken te zijn voor de zesde sterftegolf - wat is een voorbeeld van het beste bewijs voor ons aandeel?
Ik geloof dat het niet meer ter discussie staat of wij verantwoordelijk zijn voor de huidige verhoogde uitsterfcijfers. Er zijn maar enkele uitgestorven soorten in de afgelopen 100 jaar, als ze al bestaan, waarvan we weten dat ze ook uitgestorven zouden zijn zonder invloed van de mens. Ik heb nog nooit iemand horen beweren: “Oh, de snelheid van het uitsterven? Dat is een natuurlijk fenomeen wat altijd was gebeurd met of zonder de mens.” Het is feitelijk onmogelijk omdat te beweren.
Maar als wij de trekker overhalen, waarmee hebben we het geweer dan geladen?
Daar zijn duizenden en duizenden wetenschappelijke artikelen aan gewijd. We hebben het geladen door simpelweg te jagen. We brachten invasieve soorten met ons mee. We veranderen nu het klimaat met hele, hele hoge snelheid, geologisch bekeken. We veranderen de chemische samenstelling van alle oceanen. We veranderen de oppervlakte van de planeet. We kappen de bossen, we zaaien monoculturen, wat echt niet gezond is voor veel soorten. We overbevissen de zeeën. De lijst gaat door en door.
Er komt geen einde aan punten. We hebben inmiddels een flink arsenaal verzameld. (Lees welke diersoorten waarschijnlijk als eerste uitsterven als gevolg van de klimaatverandering.)
Kunnen wij op de een of andere manier het verlies van deze levens nog stoppen?
Voor alle manieren waarop wij op aarde veranderen - voor elk punt kan ik jou een bibliotheek aan rapporten geven waarin staat hoe we het beter zouden kunnen doen. Neem gewoon de dode zones in de oceanen eens als een klein voorbeeld. We zouden ons beleid voor kustmest op allerlei manieren kunnen aanpassen. Maar we dumpen stikstof op de velden van het Middenwesten en de kustmest stroomt met de Mississippi mee in de Golf van Mexico, waar het deze dode zones veroorzaakt.
Maar de basisvraag is, kunnen 7,3 - en binnenkort 8 of zelfs 9 - miljard mensen op deze planeet samenleven met alle diersoorten die er nu nog over zijn? Of liggen wij op een ramkoers, deels omdat we een heleboel grondstoffen consumeren die andere wezens ook zouden willen consumeren? Op die vraag heb ik geen antwoord.
De andere vijf grote sterftegolven - hoe lang had de planeet nodig om daarvan te herstellen?
Om weer op het voorgaande niveau van biodiversiteit te komen, dat lijkt enkele miljoenen jaren te kosten.
Dus het is heel goed mogelijk dan de mens nooit meer in een wereld zal leven, die niet aan het herstellen is van een of ander grote sterftegolf of die er nog middenin zit.
Ja. Als je de gewervelde soorten (en daar zijn wij er ook gewoon een van) een gemiddelde levensduur geeft van een miljoen jaar en je zegt dat mensen nu al op het 200.000-ste jaar van die miljoen zitten, en je stevent af op een groot massaal uitsterven - nog even los van het feit of de mens slachtoffer zal zijn van zijn eigen uitsterven – dan kun je niet verwachten dat dezelfde soorten nog rondlopen tegen de tijd dat de aarde zich weer hersteld heeft.
Dat is een interessante vraag die je net stelde – zullen mensen slachtoffer worden van hun eigen vernieling?
Ik wil niet beweren dan wij het verlies van vele soorten niet kunnen overleven. We hebben allang bewezen dat we dat gewoon kunnen. Wij kunnen ons erg goed aanpassen. Maar ik denk dat de eindconclusie is dat je het gewoon niet uit wilt proberen. Er komen nu twee vragen naar boven: Eentje is, oké, domweg omdat we het verlies van X soorten hebben overleefd, kunnen we dan gewoon op dezelfde weg doorgaan, of brengen we uiteindelijk de overlevingsmanieren van mensen in gevaar? Dat is een hele grote en erg ernstige vraag. En dan is er nog een vraag. Zelfs als we het overleven, willen we nog wel leven in die wereld? Is dat de wereld waarin je wilt dat alle toekomstige generaties mensen moeten leven? Maar dat is weer een andere vraag. Maar het zijn beide extreem ernstige vragen. Ik durf wel te zeggen dat serieuzere vragen niet bestaan.
