Het Chinese Nieuwjaar is een feest zonder weerga. Formeel gesproken duurt het een hele week – bepaald door de maankalender, maar altijd eind januari, begin februari – maar voor velen is Chunjie(het ‘Lentefeest’) een feestperiode van veertig dagen. Het aantal mensen dat voor het begin van het nieuwe jaar naar vrienden en familie reist, wordt wel als ‘de grootste jaarlijkse migratie op aarde’ aangeduid. China telt 1,4 miljard inwoners (18,4 procent van de wereldbevolking, voor wie het wil weten), en tijdens de feestdagen zijn bezoekende familieleden goed voor bijna drie miljard reisverplaatsingen. Hieronder volgen tien fundamentele weetjes over dit kolossale jaarfeest.
Spreek de naam van het feest uit
Het feest wordt niet alleen in het eigenlijke China en Hongkong gevierd. Voor de Chinezen is het Maan-Nieuwjaar hét Lentefeest, dat ook in Taiwan en in Zuidoost-Aziatische landen met grote Chinese minderheden wordt gevierd, zoals Singapore en Maleisië. In Zuid-Korea wordt het Maan-Nieuwjaar ‘Seollal’ genoemd; in Vietnam heet het ‘Tết’ en in Tibet ‘Losar’. (Ontdek Hongkong als een NatGeo-Explorer)
Zeg ‘Gelukkig Nieuwjaar!’
In het Mandarijn zeggen ze gong xi fa cai(恭喜发财), waarmee je iemand een voorspoedig Nieuwjaar wenst. In het Kantonees is het gong hey fat choi. Maar als je iemand xin nian kuai le(新年快乐) wenst, wat letterlijk ‘Gelukkig Nieuwjaar’ betekent, is dat ook prima.
Hoor de rotjes knallen
Ooit klonken Chinese steden voorafgaand aan en tijdens het Lentefeest als oorlogsgebieden, vanwege het vele vuurwerk dat er dag en nacht werd afgestoken. Maar na strenge maatregelen tegen mensen die hun eigen vuurwerk in stedelijke gebieden afstaken, hoor je dit soort geknal eigenlijk alleen nog in kleinere plaatsjes en op het platteland. Het afsteken van rotjes heeft een tweeledig doel: ten eerste is het leuk en feestelijk, ten tweede diende het traditioneel voor het afschrikken van het monster Nian, een soort kruising tussen een draak en een leeuw, dat volgens de legende dorpelingen aanviel en vooral kinderen opat, maar dat met luide knallen kon worden verjaagd. (Dit zijn de 5 favoriete steden om oud en nieuw te vieren rond de hele wereld)
Lees de Chinese dierenriem
Dit jaar zal het ‘Jaar van het Varken’ zijn. De Chinese dierenriem telt twaalf tekens, en die worden in China veel serieuzer genomen dan de horoscoop op de achterkant van de krant. Sommige tekens, zoals de Draak, zijn zeer geliefd omdat draken worden gezien als gezaghebbend, sterk en succesvol. Stelletjes proberen hun kinderen in drakenjaren geboren te laten worden. Bepaalde tekens zouden goed bij elkaar passen: zo zouden de Hond (oprecht, trouw en onafhankelijk) en het Konijn (gevoelig, bescheiden, warm) een goed koppel vormen. Jouw teken wordt bepaald door je geboortejaar op basis van de maankalender, dus als je bijvoorbeeld tussen 17 februari 1988 en 5 februari 1989 bent geboren, dan ben je een Draak. Je zou denken dat jaren met jouw teken (jouw benming nian, 本命年) geluk brengen, maar het tegenovergestelde is het geval. In zulke jaren moet je juist goed oppassen voor ongeluk en moet je maatregelen treffen om dat ongeluk af te weren. Hoe? Nou...
Kleur alles rood
In zowel de traditionele als hedendaagse Chinese cultuur staat de kleur rood voor voorspoed en geluk. Rood is dé gelukskleur, en bij feestelijke gelegenheden, het inluiden van een voorspoedig Nieuwjaar en het afweren van slechte invloeden, dragen mensen rood. Jumpsuits, sweaters, broeken, sjaals, sokken, hoeden... alles mag. Als het jaar in jouw teken staat, zul je nóg meer rood dan anders moeten dragen om het extra ongeluk af te weren. Het monster Nian is niet alleen bang voor harde knallen, maar ook voor de kleur rood. Als rood niet bepaald jouw favoriete kleur is of je wilt jezelf liefst alle dagen tegen ongeluk beschermen, dan kun je ook gewoon rood ondergoed dragen. Zoek van december tot en met februari in een warenhuis naar de juiste maat of kies iets uit bij de vele kraampjes waar ze sokken en ondergoed verkopen, natuurlijk ook veel in het rood.
Versier alles voor geluk
Als je in welke Chinese stad dan ook (of op het platteland) in de wat oudere buurten rondloopt, zie je dat mensen hun ramen, muren en deuren hebben versierd met stukken rood papier waarop in het wit (en diagonaal) tekens als福(fú, voorspoed) zijn getekend. Kunstig vervaardigde knipsels uit rood papier zijn voor de ramen gehangen, zodat voorbijgangers ze kunnen bewonderen. Op rode vaandels (twee verticaal hangend en eventueel nog één horizontaal hangend) staan in gouden letters Lentefeest-coupletten geschreven. In oudere wijken kun je nog enorme gezouten vissen aan stroomkabels te drogen zien hangen, direct naast de schone was. De vissen staan symbool voor welvaart en zijn een vast onderdeel van het Chinese Nieuwjaar. Vis (鱼, yu) klinkt hetzelfde als余(yu), wat overschot of extraatje betekent. In openbare gebouwen, zoals kantoren, hotels en winkelcentra, hangen overal lantaarns van rood papier met kwastjes eraan en Chinese kumquatvruchten om geluk en welvaart te brengen. In het Mandarijn heet de kumquatvruchtjinju(金橘), terwijl jin(金) het karakter voor goud is.
Wissel enveloppen uit
Hongbao (红包), letterlijk ‘rood pakje’, is een belangrijk onderdeel van het Chinese Nieuwjaar. Het geld in deze envelopjes wordt gezien als geluksgeld voor het komende jaar. Hongbao’s worden doorgaans door ouderen aan de jongere generatie en vooral kinderen gegeven, maar als je goed verdient, wordt het als gepast gezien om rond deze tijd iets van die welvaart te delen met je ouders en grootouders. Als je getrouwd bent, zijn hongbao’s een must; als je alleen bent, ontvang je ze meestal. Als je voor het feest bij iemand thuis wordt uitgenodigd en je weet dat jouw gastheer en -vrouw kinderen hebben, is het beleefd om de kids een beetje geld in een hongbao te geven. Wie in het noorden rondreist, kan het best een rond bedrag aan geld schenken; in het zuiden gebruik je geluksgetallen (elk bedrag met een zes of acht erin). Geef nooit een veelvoud van vier, want dat getal wordt als symbool voor de dood beschouwd.
Ga vroeg naar de kapper
Het is natuurlijk altijd goed om het nieuwe jaar zonder gespleten haarpunten te beginnen, maar voor veel mensen die het Lentefestival vieren, betekent het nog iets meer. Op de dag en avond vóór de jaarwisseling wemelt het in de kapsalons van de feestvierders die het laatste beetje ongeluk uit het afgelopen jaar willen laten wegknippen en het nieuwe jaar met een schone en strakke coup willen aanvangen. Daarna is het wel zaak om je haar 24 uur niet te wassen, om het nieuwe geluk niet weg te spoelen.
Huur een date
De generatie kinderen uit de tijd van de eenkindpolitiek in China is nu begin dertig en wordt door twee ouders en vier grootouders achter de broek gezeten om te gaan settelen en een gezin te stichten. Taobao, de Chinese rivaal van Amazon die door Alibaba is opgezet en nu als de grootste website voor e-commerce wordt beschouwd, biedt een oplossing: je kunt online een vriendje of vriendinnetje inhuren. De prijzen variëren, maar je moet zeker op zo’n tien dollar per uur rekenen. Je betaalt meer per dag als je vermeende verloofde ver moet reizen om jouw geboorteplaats te bezoeken. (Lees meer over exorbitante trouwreportages in China)
Maak plezier!
Het Lentefestival wordt vooral binnenshuis en met familie gevierd. Restaurants zijn gesloten, maar de dagen voorafgaand aan het nieuwe jaar is een goede periode om je tegoed te doen aan stomende dumplings (饺子,jiao zi). Het woord voor dumpling klinkt hetzelfde als 交子(jiāozi), en het tweede karakter (交;jiao) betekent ‘inruil’, terwijl 子(zi) een verkorte schrijfwijze is voor de tijd tussen elf uur ’s avonds en één uur ’s nachts. Samen betekent het dus dat je met behulp van de zachte deegkussentjes het oude jaar voor het nieuwe jaar inruilt. Nu het afsteken van vuurwerk in de steden is verboden, zul je geen vuurpijlen de lucht in schieten (je oren zullen je dankbaar zijn). Afgezien van jezelf te eten uit te nodigen, kun je het feest het best meevieren door een feestmarkt in een van de tempels van Beijing te bezoeken. De grootste vindt plaats in het Ditan-park, waar je onder een bladerdak van rode lantaarns wandelt en waar elke dag voorstellingen worden gegeven: Tibetaanse volksdansen, een heropvoering van de traditionele oogstgebeden van de keizerlijke familie of een goochelshow voor alle leeftijden. Overal zijn er overal lekkere hapjes te koop, zoals niangao(‘jaarcake’ van plakrijst) en jiaoquan, een hartige en knapperige deegkrul die in doujiang(verse sojamelk) wordt gedoopt.
Journaliste Sophie Friedman woont in Shanghai. Volg haar reizen op Twitter@friedmansophie.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
