De vissers waren op zoek naar doopvontschelpen, reusachtige dieren die een lengte van ruim 1,20 meter en een gewicht van meer dan tweehonderd kilo kunnen bereiken. Terwijl ze met hun bootschroeven over het koraal in de Zuid-Chinese Zee schuurden, trokken ze de schelpen los van de bodem, waarbij ze littekens in de vorm van een halvemaan en afgebroken koralen achterlieten.
Zelfs nu doopvontschelpen steeds zeldzamer worden en moeilijker te vinden zijn, blijven de vissers komen. Kunstig bewerkte doopvontschelpen lijken op olifantenivoor en leveren veel geld op in China, waar ze worden verwerkt tot sieraden en beeldjes. Ze worden ook gestroopt ten behoeve van de handel in aquariumdieren en vanwege hun vlees.
Bekijk ook: Artistieke foto’s tonen de harde realiteit van dierensmokkel
Volgens een nieuw rapport van de Wildlife Justice Commission (WJC), een ngo in Den Haag die onderzoek doet naar criminele netwerken, hebben de Filipijnse autoriteiten sinds 2016 circa 133.000 ton van deze kolossale schelpen in beslag genomen. Het merendeel van die berg schelpen werd in oktober 2019 geconfisqueerd toen één enkele voorraad van 132.000 ton (vijfmaal het gewicht van het Vrijheidsbeeld) in het zuiden van de Filipijnen werd ontdekt. Dit jaar zijn tot nu toe minstens zes partijen schelpen in beslag genomen, bijna evenveel als in de vijf voorgaande jaren bij elkaar.
De reeks recente inbeslagnames roept opnieuw vragen op over de wijze waarop het Chinese verbod op olifantenivoor – dat in 2017 van kracht werd – de vraag naar alternatieve materialen aanzwengelt. De harde schelpen doen sterk denken aan ivoor en dienen hetzelfde culturele doel. Doopvontschelpen worden ook gebruikt “als dekmantel voor het witwassen van Chinese producten van echt olifantenivoor,” aldus het rapport van de WJC, die er verder op wijst dat “de voorkeur van de markt kan zijn verschoven” naar alternatieven voor olifantenivoor.
“We weten dat er een verband bestaat tussen beide type producten en dat ze vaak gezamenlijk worden verhandeld,” zegt Olivia Swaak-Goldman, directrice van de WJC. De Chinese autoriteiten hebben acht grote partijen doopvontschelpen geconfisqueerd, bijna een vijfde van het aantal inbeslagnames dat in de afgelopen vijf jaar openbaar is gemaakt. Tot de smokkelwaar behoorden kunstig bewerkte snuisterijen van echt olifantenivoor en producten die er sterk op leken, zoals narwal-ivoor, mammoetivoor en de hoorn van helmneushoornvogels. Daarnaast blijkt volgens Swaak-Goldman uit voorlopig onderzoek van de WJC dat er sinds het in kracht treden van het Chinese verbod op olifantenivoor op diverse commerciële websites wordt gehandeld in producten van mammoetivoor.
Lees ook: Hoe de zaak tegen een vermeende stropersbaas mislukte
Doopvontschelpen worden op de meeste plekken waar ze voorkomen – in de Zuid-Chinese Zee, de Stille Oceaan, de Indische Oceaan en de Rode Zee – beschermd door nationale wetgeving. Daarnaast is de internationale handel in alle twaalf soorten doopvontschelpen aan strikte beperkingen onderhevig, die zijn vastgelegd in de Conventie inzake de internationale handel in bedreigde soorten flora en fauna (CITES).
Maar ook nu de ‘koning van de schelpen’ of het ‘witte goud van de zee’ steeds zeldzamer wordt, gaat het stropen door. Tridacna gigas, de grootste doopvontschelpensoort, is nu op sommige plekken in wateren rond de Filipijnen en elders lokaal uitgestorven. Andere populaire doopvontschelpen die het doelwit van stropers zijn, zijn onder meer de ‘zuidelijke doopvontschelp’ Tridacna derasa, de ‘geribbelde doopvontschelp’ Tridacna squamosa en de ‘kleine doopvontschelp’ Tridacna maxima.
Schattingen van de marktwaarde van de op de Filipijnen in beslag genomen doopvontschelpen lopen sterk uiteen, maar volgens mediaberichten en rapporten van de WJC zijn ze waarschijnlijk enkele tientallen miljoenen dollars waard, zo niet meer. De Filipijnse autoriteiten vermoeden dat de schelpen verscheept zouden worden naar China, en de enorme omvang van de partij wijst er volgens de ngo op dat de georganiseerde misdaad bij de smokkel is betrokken.
Gemeten naar gewicht vertegenwoordigt de Filipijnse smokkelwaar 99 procent van alle doopvontschelpen die in de afgelopen vijf jaar in beslag zijn genomen. Maar volgens de WJC zijn in China meer afzonderlijke inbeslagnames gemeld – tussen 2016 en 2021 in totaal 46, vergeleken met 14 in dezelfde periode op de Filipijnen. De hoeveelheid in beslag genomen schelpen vertegenwoordigt echter maar een fractie van de totale handel.
Het is onduidelijk welke gevolgen de coronavirus-pandemie voor de illegale handel in doopvontschelpen heeft gehad. In 2020 is het aantal inbeslagnames van illegaal gevangen of gedode dieren afgenomen, deels vanwege de obstakels voor de internationale handel in legale (en illegale) goederen. Maar de reusachtige partij doopvontschelpen die in oktober 2019 in beslag werd genomen, wijst er volgens de WJC op dat er al jaren vóór de pandemie enorme voorraden moeten zijn aangelegd. Toch zullen sommige vissers, die door de pandemie een deel van hun inkomsten hebben zien wegvallen, zich mogelijk weer gaan richten op de handel in doopvontschelpen.
Het Filipijnse Bureau of Fisheries and Aquatic Resources wilde niet reageren op verzoeken om commentaar.
‘Jade-achtige schelp’
Doopvontschelpen worden vaak in winkels verkocht, maar sommige bewerkte producten worden volgens de WJC op het internet aan de man gebracht. Op WeChat bedenken verkopers voortdurend nieuwe benamingen voor doopvontschelpen – zoals ‘jade-achtige schelpen’ – om zoekmachines om de tuin te leiden. Ook maken ze gebruik van voiceberichten om de aandacht van zoekfilters helemaal te omzeilen.
Of de schelpen die onlangs op de Filipijnen in beslag zijn genomen, in de afgelopen tijd van koraalriffen zijn verwijderd of dat ze al jaren eerder zijn gestroopt, is niet bekend. Stropers richten zich zowel op levende schelpen als op gefossiliseerde exemplaren, maar beide typen zijn van groot belang voor de structurele stabiliteit van koraalriffen. Levende doopvontschelpen fungeren ook als belangrijke waterfilters, omdat ze zich voeden met algen en plankton en daarbij het zeewater van verontreinigingen ontdoen.
Lees ook: China legt legale ivoorhandel aan banden
Omdat doopvontschelpen die binnen het bereik van vissersboten groeien in de afgelopen jaren geleidelijk aan zijn verdwenen, nemen vissers nu hun toevlucht tot “methoden die door moderne bergers worden gebruikt, zoals het gebruik van hogedrukpompen waarmee je praktisch alles van de zeebodem kunt opzuigen,” zegt Gregory Poling, senior fellow en directeur van het Asia Maritime Transparency Initiative, onderdeel van het Center for Strategic and International Studies in Washington DC. “Die werkwijze is veel moeilijker op te sporen, omdat de littekens ervan niet op satellietbeelden zijn te herkennen.”
Afgezien van de directe fysieke schade die deze methode aanricht, ontstaan volgens Poling bij deze werkwijze grote wolken slib in het zeewater, dat later op het koraal en ander zeeleven neerdaalt en deze organismen verhindert het zonlicht op te vangen dat ze nodig hebben om te overleven.
Doopvontschelpen zijn misschien niet een “schattige of emblematische soort,” maar ze zijn wel belangrijk genoeg om deze misdaden tegen te gaan en verder te onderzoeken, zegt Swaak-Goldman. Nu koraalriffen overal op aarde in hun voortbestaan worden bedreigd door de opwarming en verzuring van de wereldzeeën en door ziekten, is de vernietiging die gepaard gaat met het oogsten van doopvontschelpen een extra bedreiging geworden.
Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees hier meer artikelen van Wildlife Watch en kom meer te weten over de missie van de National Geographic Society op natgeo.com/impact. Stuur tips, commentaren en verhaalideeën naar NGP.WildlifeWatch@natgeo.com.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
