Toen King Kong in 1933 voor het eerst op het witte scherm verscheen, liet de fictieve reuzenaap filmpubliek uit de hele wereld kennismaken met zeer realistisch gorillagedrag: getrommel op zijn borst.

Maar hoewel wetenschappers wel hun vermoedens hebben over de betekenis ervan, is er verbazingwekkend weinig onderzoek gedaan naar de reden dat gorillamannetjes zich soms op hun borst slaan.

‘Het is heel indrukwekkend om te zien,’ vertelt primatoloog Edward Wright van het Duitse Max-Planck-Institut für evolutionäre Anthropologie. ’Het is soms zelfs een beetje beangstigend. Je wilt zo'n beest dan niet in de weg staan.’

Hoewel het erop lijkt dat het stoere getrommel van mannelijke berggorilla's een signaal van agressie is, blijkt uit nieuw onderzoek van Wright dat het gedrag juist mogelijk geweld kan voorkomen tussen de enorme dieren, die tot wel 250 kilo zwaar kunnen worden.

Berggorilla's leven in groepen met nauwe familiebanden met aan het hoofd een zilverrug. Deze leiders worden continu uitgedaagd door andere mannetjes. Door met behulp van geluid dat ver draagt door het dichte regenwoud duidelijk te maken hoe groot ze zijn en wat hun paar- en vechtcapaciteiten zijn, laten zilverruggen aan eventuele uitdagers weten dat ze nog maar eens goed moeten nadenken voordat ze herrie komen trappen.

Voor het eerste zeer gedetailleerde onderzoek naar dit gedrag observeerden Wright en zijn collega's de berggorilla's in het Volcanoes National Park in Rwanda gedurende ruim drieduizend uur.

In het ruige, bergachtige gebied van het park observeerden ze tussen 2014 en 2016 vechtend tegen de insectenbeten ruim vijfhonderd borstslagen van 25 verschillende mannetjes. Ze bleven op veilige afstand van de dieren. Deze zijn op zich gewend aan de aanwezigheid van onderzoekers, maar ook zeer kwetsbaar voor ziekten die mensen over kunnen brengen.

Lees ook: Wilde gorilla's lopen kans op corona en andere ziekten door toeristenselfies

De wetenschappers, die deels werden gefinancierd door de National Geographic Society, legden met behulp van audioapparatuur de geluidsfrequentie van de borstslagen vast, evenals het aantal slagen en de duur van elke gedraging. Achteraf gingen ze op zoek naar een relatie tussen deze variabelen en de omvang van de gorilla's. Daarvoor analyseerden ze foto's, om de breedte van de schouders van de mannetjes te meten. (Bekijk de prachtige foto's van gorilla's van National Geographic)

Uit het onderzoek bleek dat de grootste berggorilla’s geluid produceren met een lagere frequentie dan hun kleinere soortgenoten. Dat heeft er mogelijk mee te maken dat grotere gorilla's bij hun strottenhoofd een omvangrijkere luchtzak hebben. Dit betekent dat het borstkloppen niet alleen een visuele functie heeft, maar dat het, in de woorden van het onderzoek, ‘een eerlijk signaal is van concurrentievermogen’, vergelijkbaar met het grommen van alligators of het loeien van bizons.

Hoewel uit eerder onderzoek al was gebleken dat de lichaamsomvang van gorilla's gekoppeld is aan hun status en voortplantingsmogelijkheden, stond eerder niet vast dat een deel van die informatie wordt gecommuniceerd via het slaan op de borst, zo staat te lezen in een artikel dat onlangs over het onderzoek werd gepubliceerd in Scientific Reports.

‘We dachten het al wel, we vermoedden het al wel, maar we hadden geen data om dat te onderbouwen,’ vertelt primatoloog Roberta Salmi, directeur van het Primate Behavioral Ecology Lab van de University of Georgia, die niet betrokken was bij het onderzoek. ‘Ik ben blij dat we deze gegevens nu eindelijk hebben.’

Het visitekaartje van Kong

Hoewel borstgeroffel regelmatig te zien is in films en andere uitingen van popcultuur, zijn er nog veel misverstanden over dit gedrag.

Zo slaan echte gorilla's niet met gebalde vuisten op hun borst. Ze houden hun handen in een soort kommetje, om het geluid te versterken. Daarnaast gaan ze dan van een zittende naar een staande houding, mogelijk ook om ervoor te zorgen dat het getrommel bijna een kilometer verderop nog te horen is.

Zilverruggen slaan het meest op hun borst als vrouwtjes uit hun groep in hun vruchtbare periode zijn, en bereid zijn tot paren. Maar dat betekent niet dat de mannetjes zich constant op de borst staan te rammen, zoals vaak wordt gesuggereerd in films.

Wright ontdekte dat mannetjes zich gemiddeld slechts 1,6 keer per tien uur op hun borst sloegen. Ook mannetjes die lager in rang staan trommelen op hun borst, evenals mannelijke baby-gorilla's tijdens het spelen.

Volgens Wright lijkt er geen relatie te bestaan tussen hoe groot of dominant een mannetje is en hoe vaak hij op zijn borst slaat, of hoe lang hij dat volhoudt. Wel is het mogelijk zo dat andere dieren aan een bepaalde serie van borstslagen horen om welke aap het gaat, via een ‘persoonlijke signatuur’, stelt hij.

Niet zulke vriendelijke reuzen

Hoewel gorilla's enorm gespierd zijn en scherpe tanden hebben, vechten ze maar zelden onderling. Wright denkt dat dit in ieder geval ten dele komt omdat de mannetjes elkaar via het borstgeroffel de maat kunnen nemen, zonder dat ze gewelddadig hoeven te worden.

‘Zelfs als de kans groot is dat je een gevecht wint, dan nog brengt vechten een groot risico met zich mee,’ vertelt hij. ‘Dit zijn grote, krachtige dieren die flinke verwondingen kunnen veroorzaken.’

Kleinere mannetjes besluiten mogelijk op basis van het geluid van de borstslagen van een zilverrug om niet te dicht in de buurt te komen. En andersom kan een zilverrug aan het getrommel van een kleiner mannetje in de buurt mogelijk horen dat hij te onbetekenend is om zich er druk over te maken.

Lees ook: Gorilla’s in Oeganda: een familie als de onze

Omdat de piekfrequenties van de borstslagen in lijn zijn met de lichaamsomvang (die weer iets zegt over dominantie en voortplantingsmogelijkheden), zijn ze ook interessant voor gorillavrouwtjes om naar te luisteren. Mogelijk worden vrouwtjes verleid om naar een groep in de buurt te gaan wanneer het borstgeroffel van dat mannetje zeer indrukwekkend is. Daar is echter nog geen onderzoek naar gedaan.

Salmi heeft ook onderzoek gedaan naar borstgeroffel onder de nauw verwante westelijke laaglandgorilla's. Opmerkelijk genoeg klappen dieren van deze soort soms ook in hun handen (vermoedelijk om anderen voor mogelijk gevaar te waarschuwen), een gedraging die tot nog toe niet gezien is bij berggorilla's.

Op basis van deze nieuwe onderzoeksresultaten zou de volgende stap kunnen zijn om te kijken hoe andere gorilla's omgaan met de informatie die ze krijgen via het borstgetrommel, zegt Salmi.

‘Het zou heel interessant zijn om te kijken hoe hun bewegingen en keuzen wat betreft hun gebruik van hun territorium worden beïnvloed door het geluid van borstgeroffel.’

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com