Oude toiletartikelen, ruim vijftig pincetten, een nagelreiniger van meer dan 1500 jaar oud: in het Verenigd Koninkrijk hebben archeologen allerlei verzorgingsproducten gevonden die dateren uit de Romeinse tijd – de een nog eigenaardiger dan de ander.
Van de invasie van de Romeinen in 43 n.C. tot de val van het rijk in de vijfde eeuw sijpelde de Romeinse cultuur steeds verder door in de Britse samenleving. Dit was onder meer terug te zien in de manier waarop men zichzelf verzorgde. Bij de lichaamsreiniging werden diverse producten gebruikt, die snel wijdverspreid raakten in het Verenigd Koninkrijk en andere delen van het Romeinse Rijk. Dit zijn de vier belangrijkste.
1. Pincet: okselhaar plukken
‘Voor de komst van de Romeinen bestonden er nog geen pincetten in het Verenigd Koninkrijk,’ vertelt Cameron Moffett, curator bij English Heritage. Maar kort na de Romeinse invasie raakten ze ook daar in gebruik. Rijke Romeinen hadden pincetten om ‘overbodig’ lichaamshaar te verwijderen of te laten weghalen door een bediende of slaafgemaakte, thuis of in de thermen – grote Romeinse badhuizen waar men dagelijks kwam om te baden, sporten en socializen.
De filosoof Seneca (ca. 4 v.C.-65 n.C.) klaagde in een brief over de geluidsoverlast die het badhuis tegenover zijn huis in Rome veroorzaakte. ‘Buiten de mensen met luide stem om, is er ook nog de magere okselhaarplukker die onophoudelijk aandacht trekt met zijn schelle kreten, behalve wanneer hij zijn werk doet en iemand anders laat schreeuwen.’
Hoe normaal het plukken van okselhaar echt werd gevonden, is moeilijk in te schatten op basis van Seneca’s brief, zegt Jerry Toner van Churchill College. De filosoof had namelijk wel meer problemen met de Romeinen uit zijn tijd. ‘Maar hoewel hij hier een beetje overdrijft, gebeurde het plukken van okselhaar zeker regelmatig.’
2. Schaar en mes: nagels knippen
Romeinen konden hun nagels (laten) schoonmaken en knippen in hun eigen huis, in de thermen 0f – als ze een man waren – bij de barbier. De Romeinse dichter Horatius (65 v.C.-8 v.C.) schreef in een van zijn gedichten: ‘Een gladgeschoren man, zo wordt gezegd, in een lege kapperszaak / Zakmes in de hand, stilletjes zijn nagels schoonmakend.’
Inwoners van Rome gebruikten waarschijnlijk messen of scharen om hun nagels mee te verzorgen. Maar verrassend genoeg lijkt de 1500 jaar oude nagelreiniger, die begin 2024 werd opgegraven in Gloucestershire (Engeland), ‘alleen in dit deel van het VK te zijn gebruikt’, aldus Alex Thomson, projectmanager bij English Heritage. Dit type V-vormige nagelreiniger, die ook als vijl diende, is namelijk niet aangetroffen op Romeinse vindplaatsen daarbuiten.
3. Strigilis: huid schrapen
De strigilis (zie foto hieronder) was een gebogen huidschraper, vaak gemaakt van brons, die de Romeinen van de Grieken hadden overgenomen. In de thermen reinigden Romeinse mannen en vrouwen zichzelf door hun lichaam in te smeren met olie en die vervolgens samen met het zweet en vuil van de huid af te schrapen. In de badhuizen konden de Romeinen zich eerst letterlijk in het zweet werken op de binnenplaats, voordat ze met de strigilis in de weer gingen.
Archeologen hebben huidschrapers aangetroffen in graven in Rome, maar ook in Bulgarije, aan de oostelijke grens van het Romeinse Rijk. Een derde-eeuws graf in Bulgarije bevatte zelfs een containertje in de vorm van een mannenhoofd, waarin mogelijk de olie werd bewaard. Volgens onderzoekers vermoeden dat vooral atleten werden begraven met een strigilis, omdat zij deze gebruikten om het vuil van hun lichaam af te schrapen na het sporten.
4. Oorlepel: oor schoonmaken
Vind je het al niks om een wattenstaafje in je oor te stoppen? De Romeinen hadden een nog veel vervelender instrument om hun oren mee schoon te maken. Archeologen hebben gereedschappen gemaakt van brons, bot en glas gevonden die ook wel ‘oorlepels’ of ‘oorschepjes’ worden genoemd. Aan het ene uiteinde van de oorlepel zat een punt, aan het andere een lepeltje of schepje.
Leestip: Waarom zeg je ‘au’ bij pijn?
Volgens Moffett gebruikten de Romeinen de lepeltjes mogelijk ook om olie en parfum uit kleine flesjes te scheppen. Veel pincetten, nagelreinigers en oogschepjes waren aan elkaar verbonden als een sleutelbos avant la lettre: de perfecte accessoire voor Romeinen om mee te nemen.
Meer weten over het Romeinse Rijk? Bestel de zesdelige National Geographic Collection Rome via onze webshop.
