Toen de vierde Mongoolse opperste khan, Möngke, in 1259 overleed, liet zijn broer Koeblai er geen twijfel over bestaan dat hij de rechtmatige opvolger was. Waar Möngke de Mongoolse heerschappij in het westen sterk had uitgebreid naar Syrië, liet Koeblai zich gelden in het oosten door gebieden te veroveren in wat nu Zuidwest-China en Vietnam is.
Het Boek der Veranderingen
Toch was Koeblai niet de enige die zijn zinnen had gezet op de troon. Toen hij te horen kreeg dat een van zijn broers, Arigböge, zichzelf wilde uitroepen tot opperste khan, haastte de op dat moment 45-jarige generaal zich naar zijn residentie in Xanadu om een plan te smeden.
Koeblai wist dat de opvolger van Möngke moest beschikken over diplomatieke en militaire vaardigheden om het enorme rijk – dat zich uitstrekte van Noord-China tot Perzië en Rusland – bijeen te houden. Om de dreiging van Arigböge tegen te gaan, besloot Koeblai zijn eigen legitimiteit in steen te beitelen met een plechtig ritueel. Na overleg met zijn adviseurs raadpleegde Koeblai het Boek der Veranderingen (of I Tjing), een klassieke Chinese tekst die verbonden is met zowel het confucianisme als het taoïsme.
Leestip: Parijs of Tianducheng? In China worden complete westerse steden nagebouwd
Dat Koeblai een Chinese traditie verkoos boven een Mongoolse staat symbool voor een dilemma waar hij zijn leven lang mee zou worstelen. Een drijfveer voor Koeblai was het vervullen van de droom van zijn grootvader Dzjengis Khan, die heel China had willen verenigen onder de Mongoolse vlag. Koeblai wist dat dit alleen mogelijk was door nieuwe Chinese gebieden te onderwerpen en tegelijkertijd trouw te blijven aan de Mongoolse identiteit.
De opkomst van Koeblai Khan
Het ritueel van het Boek der Veranderingen, een religieus-politiek document, bleek effectief: Koeblai greep de macht. Vier jaar later versloeg hij Arigböge en werd hij de enige heerser van ’s werelds grootste aaneengesloten rijk.
Khan betekent ‘heerser’ en werd vaak geschreven als khagan: de opperste khan. Na de dood van Dzjengis Khan in 1227 werd zijn zoon Ögödei de tweede opperste khan; zijn zoon Güyük werd de derde. In 1251 werd de heerschappij overgedragen op Möngke, de zoon van Dzjengis’ zoon Tolui.
Leestip: Waarom stopte de Mongoolse invasie van Europa?
Koeblai, de broer van Möngke, werd geboren in 1215. Hun moeder Sorghaghtani was lid van een oosters christelijk kerkgenootschap. Als echtgenote van Tolui speelde ze een belangrijke politieke rol. Ze zorgde ervoor dat Möngke in 1251 aantrad als de vierde khagan, en speelde een vitale rol in de vorming van Koeblai.
Ze zorgde er bijvoorbeeld voor dat haar zoon Mongoolse tradities leerde. Ze moedigde hem aan om tolerant te zijn naar andere godsdiensten, zoals de islam, en huurde Chinese leermeesters in om Koeblai de lokale tradities en beginselen van het boeddhisme en taoïsme bij te brengen. Deze multiculturele educatie hielp hem later begrijpen hoe belangrijk het is om de tradities en geloven van een veroverde regio te tolereren.
Overwinning Song-dynastie
Toen Koeblai zich in 1260 had uitgeroepen tot opperste khan, vormden interne spanningen een even grote bedreiging voor het Mongoolse Rijk als vijanden van buitenaf. Het rijk begon te versplinteren tot subkanaten: de Gouden Horde aan de Volga, het Chagataikanaat in Centraal-Azië, het Perzische Il-kanaat en de Chinese gebieden die Koeblai zelf regeerde.
In 1267, drie jaar na de overwinning op Arigböge, vervolgde Koeblai zijn militaire campagne tegen de Song-dynastie in zuidelijk China. De Song regeerden over een volk van zo’n vijftig miljoen mensen en hadden een vorm van boekdrukkunst uitgevonden lang voordat deze technieken Europa bereikten. De economie van het gebied stond in bloei.
Al jaren verdedigden de Song zich tegen Mongoolse aanvallen – ze beschikten onder meer over goed getrainde militairen, buskruit en belegeringswapens. Maar na een lange, zware strijd viel in 1273 de stad Xiangyang in Mongoolse handen. Stukje bij beetje viel het rijk van de Song uit elkaar. In 1279 vielen ook de Zuidelijke Song ten prooi aan Koeblai Khan. Voor het eerst in meerdere eeuwen was China herenigd.
Koeblai Khan en Marco Polo
Naarmate Koeblai Khan meer en meer grondgebied van de Song veroverde, riep hij zijn heerschappij uit tot een nieuwe dynastie voor China. In 1271 vestigde hij zich als keizer van de Yuan. Hij nam de Chinese kledingstijl en gebruiken over en stelde een team van lokale adviseurs samen om hem te helpen het land te regeren.
Leestip: Dit is Börte, de vrouw van Dzjengis Khan
Een van de belangrijkste van deze adviseurs was Liu Bingzhong. Aan het begin van Koeblais leiderschap overtuigde Liu hem ervan de Mongoolse hoofdstad van Karakorum naar Xanadu te verplaatsen. De luxueuze faciliteiten van deze stad maakten een grote indruk op de Venetiaanse reiziger Marco Polo.
Ten tijde van die ontmoeting werd Xanadu alweer gedegradeerd tot zomerpaleis en verplaatste de hoofdstad, opnieuw op advies van Liu, naar een centralere locatie in het Chinese grondgebied: Dadu (op de plek waar nu Beijing ligt).
Dat Marco Polo een tijdlang diende aan het hof van Koeblai onderstreept de openheid naar buitenlandse culturen van de opperste khan. Gedurende zijn regeerperiode bouwde hij sterk op niet-Mongoolse strijdkrachten en adviseurs.
Spanning tussen Mongolen en Chinezen
Desondanks was de hiërarchie van Yuan rigide: Mongoliërs stonden aan de top van de piramide, gevolgd door mensen uit Centraal-Azië en dan China. Hoewel een aantal Chinezen belangrijke adviseurs waren voor Koeblai, heerste er onvrede onder de Chinese nobelen die uitgesloten werden van topposities in de regering. Tegelijkertijd waren de Mongoliërs verbitterd over de toenemende verschuiving van de machtsstructuur richting China.
Koeblai had zijn kleinzoon Temür al aangewezen als opvolger toen hij in 1294 op 79-jarige leeftijd stierf. Hoewel hij een relatief stabiel en welvarend rijk achterliet, zou het minder dan een eeuw na zijn dood alweer uiteen zijn gevallen.
Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!
