De wervel werd gevonden in de Spaanse grot Gran Dolina (archeologische vindplaats van Atapuerca). Het gaat om een nekwervel van een kleuter van een reeds uitgestorven menssoort, Homo antecessor, waarop duidelijke snijmarkeringen te zien zijn. De onderzoekers zeggen dat de vondst aanvullend bewijs is dat kannibalisme voorkwam in het Paleolithicum, een periode waarin de voorouders van de moderne mens elkaar veelvuldig afslachtten.
Kleuter als prooi
‘Dit is direct bewijs dat het kind werd gezien als een stuk prooi,’ vertelt Palmira Saladié, als archeoloog werkzaam bij het Catalan Institute of Human Paleoecology and Social Evolution (Spanje), en tevens een van de opgravingsleiders op de plek waar het nekbot is gevonden.
Leestip: In deze Griekse mythes staan familieleden op het menu
Onthoofding betekent niet altijd dat het vlees van het dode individu werd gegeten, vertelt ze. Maar in het geval van dit kind, dat tussen de twee en vier jaar oud was, is het volgens haar vrijwel zeker dat het is opgegeten.
De wervel van de kleuter werd gevonden in een sedimentlaag die is gedateerd op 850.000 jaar oud, samen met overblijfselen van nog negen individuen. Veel van die botten hadden ook snijmarkeringen, evenals breuken, waarvan de onderzoekers zeggen dat ze gemaakt zijn om het merg in het bot te bereiken. Maar niet iedereen is het eens met deze conclusies.
Kannibalisme onder mensen
De archeologische vindplaats van Atapuerca, ten noorden van de Spaanse stad Burgos, werd in 1890 ontdekt. Vanaf de jaren zestig hebben opgravingen breedgedragen bewijs blootgelegd van kannibalisme onder de soort Homo antecessor. Zij woonden van ongeveer 900.000 jaar geleden tot aan hun uitsterven in deze regio, zo’n 100.000 jaar later.
Wetenschappers zijn het niet met elkaar eens of deze menssoort een directe voorouder is van de moderne mens – Homo sapiens – of dat het een verwante soort was die uitstierf.
Hoe dan ook, het bewijs van verschillende archeologische vindplaatsen, zoals Herxheim in Duitsland, laat zien dat ook de vroege Homo sapiens soms kannibalistische trekjes vertoonde. Tekenen van kannibalisme onder vroegere menssoorten, zoals Neanderthalers, zijn over de hele wereld gevonden, waaronder in Kenia.
Zeldzaamheid
In een paar gevallen moest de conclusie echter worden bijgesteld. Wat eerst nog verondersteld werd als menselijk kannibalisme, was misschien wel heel iets anders, zoals het verwijderen van vlees voor ‘herbegravingsrituelen’. Die verklaring is bijvoorbeeld geopperd voor neolithische overblijfselen uit Frankrijk.
Leestip: Waarom zijn we onze doden gaan begraven? Wetenschappers hebben nieuwe theorie
Sommige experts zijn het ook niet eens met de conclusie dat de pas gevonden nekwervel van de Spaanse kleuter duidt op kannibalisme. ‘Kannibalisme is heel zeldzaam,’ zegt Michael Pante, een paleo-antropoloog van Colorado State University (VS), die niet bij de ontdekking betrokken was. ‘We zien het gewoon niet zo vaak.’
Voedsel of begrafenisritueel?
Volgens hem claimen wetenschappers vaker dat ze bewijs van kannibalisme vinden, zeker in Atapuerca, maar direct bewijs is heel ongewoon. ‘Deze onthoofding betekent niet dat ze het individu hebben opgegeten,’ aldus Pante. ‘Ze sneden het kind uiteraard met een reden in stukken, maar daar zijn meerdere redenen voor te bedenken.’ Een begrafenisritueel is één mogelijkheid.
Pante is het ook niet eens met de suggestie van de onderzoekers dat de vroege mensen in Atapuerca andere mensen opjaagden voor voedsel. Het eten van mensenvlees kwam misschien alleen voor in ritueel verband, meent hij.
Ons evolutionaire verleden
Andere onderzoekers zijn meer overtuigd. James Cole, een archeoloog en expert in kannibalisme onder vroege menssoorten en niet betrokken bij de studie, zegt dat het eerste bewijs voor kannibalisme in Atapuerca bijna dertig jaar geleden is gevonden.
‘Deze nieuwe vondst is misschien niet verrassend,’ zegt hij, ‘maar het is absoluut fascinerend en geeft een inkijkje in het rijke verhaal dat de vindplaats over ons evolutionaire verleden heeft te vertellen.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
