In de bibliotheek van Yale University in de Verenigde Staten ligt een bijzonder boek. Het is opgesteld in een schrift dat nog niemand heeft weten te ontcijferen en bevat tekeningen van onbekende planten, draken en mythische figuren. Wat weten we wél over het zogenoemde Voynichmanuscript?
Het Voynichmanuscript is een handgeschreven boekwerk uit de Middeleeuwen (vijftiende eeuw). Hoewel de auteur niet bekend is, wordt aangenomen dat het werk in (Noord-)Italië werd opgesteld. Het boek telt ongeveer 240 pagina’s, is gemaakt van kalfshuid en gebonden in geitenhuid.
Wat staat er in Voynich?
Het bijzondere aan het Voynichmanuscript is dat het is geschreven in een onbekend alfabet én waarschijnlijk is gecodeerd. Oftewel, iemand heeft zijn eigen code over het onbekende alfabet gelegd. Daarnaast staat het werk vol bizarre illustraties, waaronder onbekende planten, draken, waterleidingen, kastelen, sterren, schijven en halfnaakte vrouwen.
Aan de hand van deze afbeeldingen is het werk ruwweg onder te verdelen zes onderwerpen: kruiden en planten, astronomie, kosmologie, geneeskunde, recepten en balneologie (de leer van geneeskundige baden en wateren).
Een onbekende taal
Het werk is de afgelopen decennia uitgebreid onderzocht, zowel op afkomst, inhoud en geschrift. Hoewel enkele taalkundigen beweerden Voynich te hebben ontcijferd, is tot op heden niemand er echt in geslaagd.
Leestip: Het keizerlijke graf dat niemand durft te openen
Door de jaren heen hebben verschillende onderzoekers geopperd dat de onbekende taal gebaseerd is op Oud-Turks, Hebreeuws, Vroeg-Romeins, Chinees, Azteeks en Oekraïens – maar dan zonder klinkers. Opvallend genoeg heeft het werk op verschillende aspecten – alfabet, de woordvolgorde en schrijfstijl – met elk van deze talen enige overeenkomsten.
Authentiek of oplichterij?
Taalkundigen weten nog niet wat er in het manuscript staat. Onderzoekers zijn er zelfs niet zeker van of de inhoud wel betekenis heeft. Wellicht is het slechts een willekeurige combinatie van tekens, mogelijk bedoeld om iemand op te lichten.
Leestip: Victor Lustig: hoe Europa’s beruchtste oplichter twee keer de Eiffeltoren verkocht
Het bestuderen van de inhoud heeft taalkundigen dus nog niet veel opgeleverd. Daarom zijn wetenschappers gaan kijken naar woord- en lettervolgorde, woordplaatsing, letterherhaling en het gebruik van grammatica, onder andere met behulp van de wet van Zipf.
Door de tekst te toetsen aan deze taalkundige wetmatigheid concludeerden wetenschappers dat het wel degelijk om een echte tekst gaat. Ze zagen veel herhalingen van enkele kernwoorden en daarnaast een lange staart van zeldzame woorden. De wet van Zipf beschrijft dat in natuurlijke talen een paar woorden vaak voorkomen, terwijl de meeste woorden juist zeldzaam zijn, en dat die verhouding vrij voorspelbaar verloopt.
De eerste zin ontcijferd
Om het Voynichmanuscript te ontcijferen zijn codebrekers inmiddels andere methoden gaan aanspreken, zoals AI-modellen. Zo gebruikten Greg Kondrak, hoogleraar informatica aan de University of Alberta in Canada, en student Bradley Hauer in 2017 een computerprogramma om Voynich te ontcijferen.
Leestip: De verdwijning van Percy Fawcett en de verloren stad Z
Ze lieten de tekst uitlezen met een computer. Het resultaat: de computer verklaarde twee keer dat de taal in Voynich waarschijnlijk Hebreeuws is, maar dan wel zonder klinkers én de letters zijn op alfabetische volgorde geordend. Op deze manier konden ze de eerste zin ontcijferen: ‘Zij maakte aanbevelingen aan de priester, man van het huis en mij en mensen.’ Experts zetten echter vraagtekens bij de onderzoeksmethoden en de resultaten.
De rest van de tekst moet nog ontcijferd worden, al zijn niet alle experts van deze methode overtuigd. Het zal dus nog wel even duren voordat Voynich zijn geheimen prijs gaat geven.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
