Toen Adam en Eva volgens Bijbelboek Genesis uit de Hof van Eden werden verbannen, plaatste God een cherubijn (een engelachtige wachter) met een vlammend zwaard bij de ingang om ervoor te zorgen dat ze nooit meer terug zouden keren. Toch bleven mensen zoeken naar dit paradijs op aarde. Wat leverde die zoektocht tot nu toe op?
Bomen en rivier
De Bijbel geeft opvallend veel details over Eden. Het verhaal situeert de hof ‘in het oosten’ en beschrijft twee bomen in het midden: de boom des levens en de boom van kennis van goed en kwaad.
Leestip: Het mysterie van de Hangende Tuinen van Babylon – heeft dit wereldwonder echt bestaan?
In Genesis 2:10-14 is de beschrijving nog concreter: vanuit Eden vertakt een rivier in vier richtingen, waaruit de Tigris en de Eufraat ontstonden. De locatie van de andere twee, de Pison en de Gichon, blijft tot op heden onbepaald.
De levendige beschrijving van Eden wekt de indruk van een concrete plek, al is dat onzeker. ‘Al eeuwenlang proberen geleerden te achterhalen of Genesis verwijst naar een specifieke locatie, of dat het verhaal wellicht is geïnspireerd op een bekend landschap,’ zegt Joel Baden, hoogleraar godgeleerdheid en religiewetenschappen aan Yale University (VS). En zo ja, kunnen we de rivieren dan nog lokaliseren?
De zoektocht naar vier rivieren
De bron van de Tigris en de Eufraat is eenvoudig te herleiden. De rivieren ontspringen in Turkije en monden in het zuidoosten van Irak gezamenlijk uit in de Perzische Golf. Dankzij de rivieren was Mesopotamië een vruchtbare plek en kon er landbouw worden bedreven in vroege steden.
Maar de Pison en Gichon zijn raadselachtiger. Genesis koppelt de Pison aan Havilah, ‘het land waar goud is’, wat waarschijnlijk verwijst naar het zuiden van het Arabisch Schiereiland. De Gichon zou ‘rond het land Koesj’ stromen. Deze naam verwijst in de Bijbel zowel naar een regio in het Noord-Afrikaanse Nubië als in Mesopotamië. Ethiopische tradities koppelen de Gichon vaak aan de Blauwe Nijl, maar geografisch strookt dat niet met het Bijbelverhaal.
Leestip: Wie bouwden Petra in Jordanië – en waarom gingen ze weg?
Er zijn archeologen die vermoeden de twee rivieren inmiddels zijn opgedroogd. De Amerikaanse archeoloog James Sauer wijst naar de Wadi al-Batin, een droge rivierbedding die van Saoedi-Arabië naar Koeweit loopt, als de mogelijke historische loop van de Pison. Maar ook hier worden vraagtekens bij gezet.
Eden in Mesopotamië?
Andere wetenschappers denken dat Eden zijn oorsprong vindt in het zuiden van Irak. Hier lagen vruchtbare moeraslanden en luxueuze koninklijke tuinen die de inspiratie kunnen zijn geweest van de schrijvers van Genesis. De Tigris en Eufraat voedden het stroomgebied dat bekendstaat als de Vruchtbare Sikkel, een regio waar landbouw, steden en koninkrijken ontstonden.
Volgens veel onderzoekers is het verhaal van een weelderige hof vol planten en water waarschijnlijk geïnspireerd door het vruchtbare zuiden van Mesopotamië. Die weldaad kan schrijvers van Genesis hebben geïnspireerd tot het beeld van Eden. Toch zien de meeste archeologen Adam en Eva niet als historische personen.
Ligt Eden onder water?
In de jaren tachtig stelde de Duits-Amerikaanse archeoloog Juris Zarins dat Eden tegenwoordig in de Perzische Golf ligt. Met behulp van NASA-satellietbeelden ontdekte hij sporen van oude rivierbeddingen die vanuit het Arabisch Schiereiland naar de Golf stroomden. Ook hij wees Wadi al-Batin aan als de Pison, en de Karun in Iran als de Gichon.
Volgens zijn theorie overstroomde de stijgende zeespiegel een vruchtbaar gebied dat de inspiratie zou zijn geweest voor Eden. Maar bewijs voor die stelling ontbreekt, en veel Bijbelwetenschappers plaatsen kanttekeningen bij deze theorie. In Genesis wordt namelijk beweert dat de rivieren vanuit Eden stromen, niet ernaartoe.
Symboliek of werkelijkheid?
Niet alle geleerden zoeken Eden op de kaart. Sommigen zien de hof als een metafoor. Francesca Stavrakopoulou (University of Exeter, VK) wijst erop dat Eden conceptueel werd verbonden met koninklijke tuinen van Jeruzalem. Mark Leuchter (Temple University, VS) beschouwt Eden als een symbool voor de hele West-Aziatische wereld, van de Middellandse Zee tot de grenzen van Assyrië en Babylonië.
Leestip: Deze 7 adembenemende natuurwonderen zijn voorgoed verdwenen
Volgens hem verbeeldt Eden niet één plaats, maar een ideaal: een culturele ruimte waar de mens nadacht over oorsprong, orde en verlies. ‘Het gebruikt de taal van symbolen om ideeën over samenleving en menselijk bestaan over te brengen,’ legt hij uit.
Of de Hof van Eden ooit werkelijk heeft bestaan, blijft onzeker. Maar het verhaal zelf wekt duizenden jaren later nog altijd nieuwsgierigheid op. Of er ooit sluitend bewijs boven water komt, blijft de vraag.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
