In de jaren 30 en 40 van de negentiende eeuw doorkruisen twee Brits-Amerikaanse ontdekkingsreizigers het regenwoud op het Mexicaanse schiereiland Yucatán en stuiten ze op mysterieuze archeologische monumenten. Het bleken de verlaten monumenten van de Maya’s, een Meso-Amerikaanse beschaving die ooit over een groot deel van Midden-Amerika heerste.
Het ontstaan van de Mayacultuur
Er wordt geschat dat de Mayacultuur tussen 7000 en 2000 v.C. opkwam. In die tijd begonnen jager-verzamelaars in de regio hun nomadische bestaan in te ruilen voor permanente nederzettingen.
Onderzoek dat in 2022 werd gepubliceerd in Nature Communications wekt de indruk dat de eerste Maya’s afkomstig waren uit Zuid-Amerika. Een studie uit 2020 in Science Advances wees uit dat ze rond 4000 v.C. leerden ze om mais te verbouwen, hun belangrijkste voedselbron.
In dezelfde periode begonnen de Maya’s een netwerk te ontwikkelen van handelswegen, geavanceerde irrigatiesystemen, en steeds slimmere vormen van landbouw en oorlogsvoering. Ook werkten ze een kalender uit.
De Mayakalender
De uitgebreide Mayakalender bestond uit drie delen: een kalender voor de goden, een kalender voor het alledaagse leven en een astrologische kalender. Volgens die laatste kalender werd de mensheid geschapen op 11 augustus 3114 v.C.
Op 21 december 2012 begon een nieuw cyclus. Dat leidde tot speculaties dat die dag het einde van de wereld zou markeren, hoewel door de Maya’s nooit is beschreven dat de overgang naar een nieuwe cyclus gepaard ging met een grote ramp.
Hoogtepunt van de Mayabeschaving
In de klassieke periode (200-900 n.C.) bereikte de Mayabeschaving een hoogtepunt. Dat gold ook zeker voor de architectuur: de Maya’s verfijnden hun tempels, piramiden en monumentale bouwwerken. Dit waren waarschijnlijk paleizen, maar het is nog onduidelijk is of deze complexen daadwerkelijk door de elite werden bewoond of dat ze een andere ceremoniële functie hadden.
Leestip: DNA-onderzoek wijst uit: de Maya’s offerden vooral tweelingen
Tot de belangrijkste Mayasteden behoorden Palenque, Chichén Itzá, Tikal, Copán en Calakmul. Hoewel de Maya’s één samenleving vormden, was hun rijk niet aaneengesloten. In plaats daarvan leefden stadstaten en plaatselijke heersers soms vreedzaam naast elkaar en vochten dan weer een verbeten machtsstrijd uit.
De religie van de Maya’s
De Maya’s geloofden in het concept van k’uh of k’uhul: het idee dat goddelijkheid in alle dingen – ook niet-levende voorwerpen – kan worden gevonden. Opnieuw speelde mais een centrale rol in dit geloof. Een van de belangrijkste Mayagoden was Hun Hunahpu, de maisgod. En volgens de mythologie van de Maya’s schiepen de goden de mensen eerst uit modder, daarna uit hout en tenslotte uit mais.
Ondergang van de Mayabeschaving
De meeste van de belangrijke Mayasteden raakten tijdens de negende en tiende eeuw in verval. Steeds meer stadstaten raakten met elkaar in conflict, landbouwgronden raakten uitgeput en ontstonden onderlinge spanningen. In korte tijd veranderden ooit welvarende steden in verlaten ruïnes. Een deel van de bevolking verhongerde en andere Maya’s vertrokken naar het bergachtige zuiden van het huidige Mexico.
Hoewel het Mayavolk niet verdween, bleken de achterblijvers kwetsbaar voor de gevolgen van de Europese kolonisatie, die in de vroege zestiende eeuw begon. Tegen de tijd dat de Spanjaarden het grondgebied op de Maya’s hadden veroverd, rond 1524, was het merendeel van de grote steden al verlaten.
De Spaanse conquistadores hadden weinig oog voor de ruïnes die verspreid over hun nieuwe koloniën te vinden waren. De kolonisten hielden zich vooral bezig met het kerstenen van de inheemse bevolking.
Herontdekking van de Maya’s
Pas in de jaren 40 van de negentiende eeuw ontstond er hernieuwde interesse voor de Mayacultuur. De Amerikaanse advocaat en diplomaat John Lloyd Stephens en de Britse kunstenaar en architect Frederick Catherwood zetten een reeks expedities op touw naar Midden-Amerika, waar ze als eersten enkele belangrijke archeologische vindplaatsen van de Mayacultuur documenteerden en in kaart brachten.
Hoewel men wist van het bestaan van imposante Mayaruïnes, namen veel Europeanen aan dat de oorspronkelijke bevolking van Midden-Amerika niet in staat was om de monumenten in de regio te hebben gebouwd. Stephens en Catherwood wilden dat beeld bijschaven.
Leestip: Oude Mayastad met 6500 bouwwerken ontdekt in Mexico
Tegelijkertijd hoopten ze te profiteren van de schatten die ze er aantroffen. Op een zeker moment probeerden ze zelfs complete Mayasteden te kopen en ze naar een museum in New York over te brengen. Desondanks is hun werk van groot belang geweest om kennis op te doen over de Maya’s.
Tegenwoordig wonen er in Midden-Amerika ruim 6 miljoen afstammelingen van de Maya’s. In de regio worden ook nog altijd meer dan 30 talen gesproken die direct zijn te herleiden tot de oude Mayataal. Deze afstammelingen houden de culturele, agrarische en religieuze Maya-tradities in ere.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
