Ruim een derde van de zevenduizend bestaande kikker- en paddensoorten leeft overal ter wereld in regenwouden. Maar tot nu toe waren amper fossielen van amfibieën uit zulke vochtige en tropische milieus gevonden, waardoor paleontologen nauwelijks aanknopingspunten hadden voor hun vroeg evolutie.
Maar nu zijn in stukjes barnsteen uit het Krijt vier piepkleine tropische kikkers gevonden die ooit dinosauriërs zagen rondlopen. Het zijn de oudste fossielen van dit soort kikkers die tot nu toe zijn ontdekt. Tot de vondsten behoren de resten van een kikkersoort die compleet genoeg waren om het diertje als een nieuwe soort te beschrijven: Electrorana limoae.
“Het was waanzinnig spannend om deze kleine fossielen tegen het licht te houden en de kikkers in het barnsteen te ontdekken,” zegt David Blackburn, paleontoloog van het Florida Museum of Natural History in Gainesville. “We hebben nu een aantal kleine en intacte kikkerfossielen, en het eerste specimen van eenElectroranais een zeldzame vondst.”
Tijdens hun leven waren deze kikkers niet veel langer dan tweeënhalve centimeter, zo valt te lezen in een wetenschappelijk artikel dat vorige week in het vakblad Scientific Reports is verschenen. Het onderzoek werd geleid door National Geographic-onderzoeker Lida Xing van de Chinese Universiteit voor Aardwetenschappen in Beijing.
“Hagedissen en kikkers worden wel vaker in barnsteen gevonden, maar zulke oude exemplaren zijn uitzonderlijk,” zegt Marc Jones, expert in fossiele kikkers van het Natural History Museum in Londen. “Het bestaande archief van kikkerfossielen is erg eenzijdig en gefragmenteerd, maar er wordt af en toe een juweeltje als dit gevonden, wat ons helpt te begrijpen wat we missen.”
'Wonderdonatie'
De 99 miljoen jaar oude kikkers zijn afkomstig uit dezelfde barnsteenlagen in het noorden van Myanmar waarin al eerder uitzonderlijk goed bewaard gebleven fossielen zijn gevonden, waaronder een dinosauriërstaart, een stel kuikens, intacte vleugels van vogels en talloze insecten. Ook zijn er in deze barnsteenlagen stukjes bamboe, fluweelwormen en waterspinnen gevonden, wat erop wijst dat dit milieu gedurende het Krijt een regenwoud was, omdat vergelijkbare flora en fauna ook in de tropische regenwouden van nu worden aangetroffen.
De kikkerspecimens werden door Chinese fossielenverzamelaars geschonken aan het Dexu Institute of Paleontology in Chaozhou. Volgens Xing had het instituut drie van de fossielen enkele jaren in zijn bezit, maar die bevatten alleen de voorpoten van de kikkers en de afdruk van een torso zonder kop – dus zonder het skelet. Maar een ‘wonderbaarlijke donatie’ van een groter en completer specimen in 2010 maakte het nieuwe onderzoek mogelijk.
“De kikker was in een zeer vroeg stadium van ontbinding, maar je kon de zeer goed bewaard gebleven skeletstructuur zelfs met het blote oog zien,” zegt Xing.
CT-scans onthulden nog meer details van de driedimensionale structuur en interne anatomie van de kikkers, waaronder aanwijzingen dat Electrorana in veel opzichten op de kikkers van nu leek. Het diertje lijkt te behoren tot een van de oudste stamboomlijnen van de moderne kikkers, waaronder soorten als vuurbuik- en vroedmeesterpadden.
“In tegenstelling tot enkele verbluffende specimens van hagedissen uit dezelfde barnsteenlagen is van Electrorana weinig zacht weefsel overgebleven. Maar zijn goed bewaard gebleven skelet is het oudste kikkerskelet van een kikker uit het regenwoud, een habitat die voor zijn moderne verwanten uiterst belangrijk is,” zegt Michael Pittman, paleontoloog aan de University of Hong Kong.
Ook nog een kever
Gezien de kwaliteit en variëteit van de fossielen uit deze barnsteenlagen, kunnen in de toekomst mogelijk de eetgewoonten van deze kikkers bestudeerd worden. Zo kan worden vastgesteld in hoeverre ze verschilden van hun moderne verwanten, aldus Pittman.
Fascinerend is dat het brokje barnsteen waarin Electrorana werd gevangen, ook een kever bevatte, wat erop wijst dat dit insect een prooi voor amfibieën uit de tijd van de dinosauriërs kan zijn geweest. (Bekijk ook de eerste teek die – gewikkeld in spinrag – in barnsteen werd ontdekt.)
De goed bewaarde kikker was een jong exemplaar, met zachte botten die niet volledig werden gefossiliseerd, ten koste van talloze aspecten van het skelet – zoals de heupgewrichten waarmee het diertje misschien kon springen, en de beentjes van het binnenoor. Dat soort skeletdelen zouden de wetenschappers meer inzicht hebben kunnen bieden in het gedrag van de kikker en het milieu waarin hij leefde.
Maar Blackburn, een van de medeauteurs van de nieuwe studie, hoopt dat er meer fossielen worden gevonden en dat zich daartussen nog beter bewaard gebleven exemplaren zullen bevinden, zodat ze met moderne kikkers vergeleken kunnen worden. Daardoor zouden de wetenschappers gedetailleerder vragen kunnen stellen over de levenswijze en evolutie van deze oeroude kikkers.
“Ik hoop dat er nog spectaculairder fossielen worden ontdekt,” zegt hij. “In de tropische regenwouden van tegenwoordig vind je een rijke diversiteit aan moderne kikkersoorten. Dus zouden er heel wat soorten uit het Krijt kunnen zijn die we nog in het barnsteen uit Myanmar kunnen vinden.”
Volg John Pickrell op Twitter.
