Een traumatische ervaring verwerken door een vervelende herinnering op te wekken en tegelijkertijd de vingers van de therapeut te volgen van links naar rechts. EMDR lijkt een wondermiddel, maar achter deze techniek schuilt heldere wetenschap.

De bedenker van EMDR

EMDR werd bedacht in 1987, door de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro (1948-2019). Tijdens een wandeling in het park merkte ze per toeval op dat ze minder last had van negatieve gedachten door oogbewegingen te maken. Ze ging ermee te experimenteren en ontdekte dat anderen precies dezelfde ervaring hadden als zij.

Ze besloot haar bevindingen uit te werken in een methode. Dankzij haar is Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) vandaag de dag een bewezen effectieve behandelmethode die wereldwijd miljoenen mensen helpt om schokkende, pijnlijke of beangstigende gebeurtenissen te verwerken.

Breed inzetbaar

EMDR is een therapie die wordt ingezet wanneer traumatische ervaringen een rol spelen bij het ontstaan van klachten zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), depressie, psychose, angsten en fobieën. ‘EMDR-therapie kan helpen als er een relatie bestaat tussen de klachten en nare herinneringen,’ zegt GZ-psycholoog en EMDR Europe-trainer Ytje van Pelt.

Leestip: Hoe de menstruele cyclus zorgt voor vervormingen in de hersenen

Ook heb je dankzij EMDR vaak geen eindeloze therapiesessies nodig. Je kunt in relatief korte tijd veel vooruitgang boeken. Alleen in sommige gevallen moet je naast EMDR ook nog andere therapieën volgen. Maar hoe werkt het nu precies?

De werkgeheugentheorie

EMDR klinkt haast als een wondermiddel, maar er zijn verschillende verklaringen voor het succes. De werkgeheugentheorie kent momenteel de meeste wetenschappelijke bijval. ‘Herinneringen worden opgeslagen in het langetermijngeheugen. Deze kunnen spontaan of actief worden opgeroepen waardoor de herinnering zich verplaatst naar het werkgeheugen, ook wel bekend als het kortetermijngeheugen,’ zegt Van Pelt.

Leestip: Nostalgische gevoelens? Dat komt omdat je hersenen zo staan afgesteld

Dit kan gebeuren door een trigger. Je ziet iets wat je ergens aan doet denken, je ruikt een bepaalde geur of je hoort een herkenbaar geluid. ‘Door deze trigger wordt een herinnering opgeroepen en verplaatst van het langetermijngeheugen naar het werkgeheugen,’ zegt Van Pelt. Dit is iets wat je ook vaak ziet bij herbelevingen bij PTSS.

De wetenschap achter EMDR

Het werkgeheugen kan meerdere taken tegelijk uitvoeren, maar het heeft wel een beperkte capaciteit. Sterker nog, het zit snel vol – en daar wordt bij EMDR dankbaar gebruik van gemaakt. ‘Bij EMDR activeer je actief een herinnering en breng je deze naar het werkgeheugen. Tegelijkertijd bied je een afleidende taak aan. Dit is vaak door met de ogen de handen van de therapeut volgen,’ zegt Van Pelt.

Teruggaan naar een beladen herinnering vraagt veel van het werkgeheugen, maar ook het volgen van de vingers kost werkgeheugencapaciteit. Die is te klein om beide taken goed uit te voeren.

Leestip: Botox als effectief middel tegen angst en depressie? Deze wetenschappers zeggen van wel

‘Hierdoor ontstaat er een soort wedstrijd tussen enerzijds de herinnering en anderzijds de afleidende stimulus. Het effect hiervan is dat de herinnering vervaagt en de emotionele lading eraf gaat. Het wordt een minder beladen herinnering,’ zegt Van Pelt.

Na een geslaagde EMDR-sessie is een (realistische) herinterpretatie van de herinnering beter mogelijk, waardoor trauma’s beter kunnen worden verwerkt. Dit maakt EMDR-therapie zo succesvol.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.