In de jaren vijftig kwam Sovjetwetenschapper Petr Michailovich Borisov met een onvoorstelbaar ambitieus plan: hij wilde oceaanstromingen omleiden door een dam tussen Siberië en Alaska te plaatsen. Volgens zijn berekeningen zou dan al het ijs rondom de Noordpool smelten en de aarde als geheel opwarmen. De mildere Siberische winters zouden een enorm landbouwareaal blootleggen.

Het plan was als volgt: een negentig kilometer lange dam dwars over de Beringstraat moest met pompen en turbines de instroom van koud water uit de Grote Oceaan omkeren. Als de koude laag van zoet, Arctisch oppervlaktewater vervangen kon worden door de warme, zoute wateren van de Golfstroom uit de Atlantische Oceaan, zou de Noordelijke IJszee moeilijker bevriezen.

Tijdgeest van de Sovjet-Unie

Het klinkt met de kennis van nu misschien bizar, maar Borisovs visie paste perfect in de tijdgeest van de Sovjet-Unie. De natuur was er om te benutten, niet om te beschermen, zo was de heersende gedachte.

Leestip: Briljant of krankzinnig? Een ruimtespiegel die zonlicht weerkaatst naar de aarde

In dezelfde periode waren er bijvoorbeeld plannen om Siberische rivieren om te keren richting de droge steppen van Centraal-Azië. In de Sovjettijd was er namelijk een grote behoefte aan meer landbouwgrond. Het grondgebied van de natie is enorm, maar grote delen ervan zijn niet geschikt om gewassen te verbouwen.

Geen wilde gedachte

Borisovs plan was niet zomaar een wilde gedachte, maar een visionair idee dat de aandacht trok van ingenieurs en oceanografen in binnen- en buitenland. Hij publiceerde zijn idee in wetenschappelijke tijdschriften en kreeg steun van enkele invloedrijke collega’s wereldwijd.

Leestip: Hoe diep kun je in de aarde boren? De Sovjet-Unie testte het

Zijn dam zou niet alleen het Arctische klimaat veranderen, maar ook het wereldwijde weerpatroon stabiliseren, zo stelde Borisov. Warmte zou zich gelijkmatiger verdelen over de planeet, de oogsten zouden verbeteren en nieuwe steden zouden verrijzen in het noorden. In zijn ogen was het pure vooruitgang.

Rampzalige gevolgen

Niet iedereen deelde zijn optimisme. Andere wetenschappers wezen erop dat het afsluiten van de Beringstraat rampzalige gevolgen kon hebben voor mondiale ecosystemen. De energiekosten waren bovendien astronomisch, de technische uitvoering vrijwel onmogelijk. Toch werd het plan serieus besproken in academische kringen, een duidelijk teken dat de invloed van grootse Sovjetplannen ook tot ver over de grens reikte.

Leestip: Testlocatie Semipalatinsk: het nucleaire litteken van de Sovjet-Unie

De wereld kijkt nu, zeventig jaar later, heel anders naar natuur en klimaat. Klimaatwetenschappers waarschuwen al decennia voor (de gevolgen van) opwarming van de aarde. Destijds zagen (sommige) wetenschappers de kou juist als vijand: de poolgebieden moesten worden getemd en vruchtbaar gemaakt.

Eind goed, al goed?

Het poolproject is nooit gerealiseerd vanwege technische en economische onhaalbaarheid. Toch smelt het poolijs in de Noordelijke IJszee alsnog met een zorgwekkende snelheid. Sinds 1979 is het Arctische zee-ijs in de zomer met bijna de helft afgenomen, en ook in de winter krimpt het gestaag.

Wetenschappers voorspellen dat de Noordelijke IJszee mogelijk al voor 2030 ijsvrij kan zijn in de zomer. Borisov lijkt dus toch nog zijn zin te krijgen, al heeft dat niets met zijn dam te maken.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!