Waarom is ons brein zo anders dan dat van andere primaten? Deze vraag houdt wetenschappers al lange tijd bezig. Een team van Britse onderzoekers denkt nu een deel van de puzzel te hebben gelegd: de placenta zou een sleutelrol spelen, samen met de hormonen die tijdens de zwangerschap worden gereguleerd.

De invloed van hormonen op onze hersenen

Dit stellen wetenschappers van de universiteiten van Cambridge en Oxford in een nieuw artikel, gepubliceerd in het vakblad Evolutionary Anthropology. Daarin beschrijven ze twee belangrijke hormonale functies van de placenta. Deze produceert namelijk het vrouwelijke hormoon oestrogeen en helpt bij het reguleren van het hormoon testosteron — twee hormonen die van grote invloed zijn op de ontwikkeling van het brein.

Een kleine variatie in de hormoonspiegels bij een baby kan het tempo van sociale en cognitieve ontwikkeling al sterk beïnvloeden. Deze hormonen kunnen zelfs de kans op de ontwikkeling van neurologische ontwikkelingsstoornissen voorspellen.

Leestip: Dit gebeurt er in je hersenen als je verliefd bent, of een gebroken hart hebt

Dat zette evolutionair bioloog Robin Dunbar en neurowetenschapper Alex Tsompanidis aan het denken. Wat als die hormonen ook een rol speelden in onze evolutionaire ontwikkeling? ‘We weten dat grotere hersenen noodzakelijk zijn bij levensvormen die in complexe sociale groepen leven,’ zegt Dunbar. ‘Maar hoe dat precies samenhangt met fysieke veranderingen, was nog onduidelijk.’

Hoe oestrogeen ons brein vormde

Uit recente studies met zogenaamde minihersenen, kleine klompjes hersencellen gekweekt uit stamcellen, blijkt dat deze hormonen de hersenontwikkeling op verschillende manieren beïnvloeden. Testosteron vergroot de hersenomvang, terwijl oestrogeen juist de verbindingen tussen hersencellen stimuleert.

Die eigenschap van oestrogeen was volgens het onderzoeksteam mogelijk van groot belang voor de ontwikkeling van het menselijke brein. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de zwangerschap bij andere apensoorten op één belangrijk punt verschilt van die van de mens: er is bij hen veel minder oestrogeen aanwezig.

Leestip: Wat is cortisol? Feiten en fabels over het ’stresshormoon‘

Dat komt doordat mensen beschikken over een grote hoeveelheid van het enzym aromatase, dat helpt overtollig testosteron om te zetten in oestrogeen. Die hogere hoeveelheid oestrogeen, en de sterkere verbindingen in het brein die daardoor ontstaan, dragen mogelijk bij aan ons sterk sociaal ontwikkelde brein.

Van competitie naar samenwerking

Ook onze gedragsverschillen met andere apen zijn hierdoor beter te plaatsen. In mensengroepen bestaat er minder fysieke competitie tussen mannen, zeker vergeleken met chimpansees of gorilla’s. Tegelijkertijd zijn onze samenlevingen veel groter en stabieler. Volgens de onderzoekers komt dat misschien door die subtiele hormonale verschuiving in de baarmoeder: minder nadruk op dominantie, en meer op samenwerking.

Leestip: Hoe snel renden onze voorouders? Onderzoekers laten het zien met een video

Zelfs typisch menselijke kenmerken als weinig lichaamsbeharing of lange wijsvingers in verhouding tot ringvingers zouden hiermee te maken kunnen hebben. Deze eigenschappen worden namelijk sterker door oestrogeen beïnvloed dan door testosteron.

‘Het is dus mogelijk dat zwangerschap een belangrijke rol heeft gespeeld in de evolutionaire ontwikkeling van de mens,’ zegt Tsompanidis. ‘De kans bestaat dat aanpassingen in de placenta en onze hormoonbalans van groot belang waren voor het ontstaan van onze cognitieve en sociale eigenschappen.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!