Veroudering overkomt ons allemaal, maar de snelheid waarmee het gebeurt verschilt sterk per persoon. Twee nieuwe studies laten zien dat het mogelijk is om te meten hoe snel je brein ouder wordt. En dat kan belangrijk zijn, want een ‘ouder’ brein verhoogt het risico op dementie en vroegtijdig overlijden aanzienlijk. Maar hoe weten we eigenlijk precies hoe oud ons brein is?

Wat is je biologische leeftijd?

Hoewel we gewend zijn om ouderdom te meten in jaren, zegt die chronologische leeftijd weinig over de werkelijke staat van je lichaam. Onderzoekers maken daarom steeds vaker onderscheid tussen je leeftijd in jaren en je biologische leeftijd. Die laatste vertelt hoe gezond en vitaal je organen zijn. Zo kan iemand van vijftig een brein hebben dat functioneert als dat van een zestiger, of juist van een veertiger.

Leestip: Dit is hoe je brein zichzelf ‘wast’ terwijl je slaapt

Om deze biologische leeftijd nauwkeuriger te bepalen, ontwikkelde een team van Stanford University (VS) een bloedtest. Met deze test worden meer dan drieduizend eiwitten in het bloed gemeten en zo kan de biologische leeftijd van elf orgaansystemen worden ingeschat, waaronder het brein, het hart en de nieren.

Wat bleek? Wie biologisch jonger was, had minder kans op ziekten. Vooral een jong brein was bepalend: mensen met een ouder brein liepen een drie keer hoger risico op dementie, en hadden 182 procent meer kans om binnen vijftien jaar te overlijden dan mensen van dezelfde leeftijd met een jong brein.

Waarom organen verschillend oud worden

Niet al je organen verouderen even snel. Je hart kan bijvoorbeeld al tekenen van slijtage vertonen, terwijl je huid nog relatief jong is. Hoe snel een orgaan ouder wordt, hangt af van een mix van erfelijkheid, levensstijl, stress, ziekten en omgevingsfactoren. Het Stanford-team ontdekte dat elk orgaan een eigen biologische klok heeft, gebaseerd op patronen in het bloed.

Zo voorspelde een verouderd hart een hoger risico op hartritmestoornissen en hartfalen. Oudere longen waren gelinkt aan COPD, en een ouder brein verhoogde het risico op dementie en Alzheimer aanzienlijk. Positief nieuws is er ook: mensen met een jong brein en jong hart leefden gemiddeld langer, met tot wel veertig procent minder kans op vroegtijdig overlijden.

Leestip: Hartaanvallen nemen toe onder jongeren – maar experts benadrukken dat je dit kunt voorkomen

Hoewel de bloedtest nog niet direct beschikbaar is voor patiënten, opent het wel de deur naar gerichte behandelingen. Als artsen weten welk orgaan sneller veroudert, kunnen ze mogelijk eerder ingrijpen met leefstijlveranderingen of behandelingen.

Een MRI als verouderingsklok

Ook op een andere manier kan je hersenleeftijd worden bepaald. Onderzoekers van Duke University (VS) en de Universiteit van Otago (Nieuw-Zeeland) ontdekten dat standaard MRI-scans, zoals die al in ziekenhuizen worden gebruikt, kunnen voorspellen hoe snel je brein veroudert. Hun algoritme, DunedinPACNI, herkent zelfs de kleinste veranderingen in hersenstructuren die kunnen wijzen op cognitieve achteruitgang.

Het bijzondere aan deze studie is dat alle deelnemers in hetzelfde jaar geboren zijn. Daardoor konden de onderzoekers echte biologische veroudering meten, los van invloeden als milieuvervuiling of levensstijlverschillen tussen generaties.

Leestip: Dit gebeurt er in je hersenen als je verliefd bent, of een gebroken hart hebt

In de toekomst kan dit soort hersenmetingen artsen helpen om sneller hersenziektes op te sporen, of om te testen of behandelingen effect hebben. Voorlopig wordt de methode vooral in onderzoek gebruikt, maar artsen hopen op termijn ook in de kliniek ermee aan de slag te kunnen.

Naar gepersonaliseerde geneeskunde

Deze twee studies geven een steeds scherper beeld van hoe veroudering eruitziet in het lichaam. De bloedtest van Stanford laat zien hoe oud verschillende organen biologisch zijn, terwijl de MRI-methode van Duke/Otago zich specifiek richt op het brein. Dankzij dit soort inzichten kunnen artsen straks eerder zien wie risico loopt, en bij wie moet worden ingegrepen.

Volgens de onderzoekers is het ideaalbeeld dat een simpele bloedtest of hersenscan straks genoeg is om iemands verouderingsproces in kaart te brengen. Zo kunnen behandelingen op maat worden ingezet, en kunnen artsen controleren of die ook echt werken.

Want zoals Ethan Whitman van Duke University het zegt: geen enkele meting vertelt het hele verhaal. De geneeskunde van de toekomst heeft meerdere instrumenten nodig om te begrijpen hoe we ouder en gezonder kunnen worden.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!