Het is januari 2022 wanneer National Geographic Explorer Bertie Gregory en zijn expeditieteam bij Adelaide Island (Antarctica) stuiten op een zeldzame troep B1-orka’s in jachtmodus. De onderzoekers denken met dit unieke schouwspel de jackpot binnen te hebben, maar weten nog niet dat hun barre boottocht zal worden beloond met nóg een hoofdprijs.
Twee bemoeizuchtige bultruggen
Allereerst die orka’s. Het bijzondere aan deze genetisch afwijkende B1-populatie, die naar schatting bestaat uit slechts honderd dieren, zit ’m in de spectaculaire gezamenlijke jachttechniek, overgedragen van generatie op generatie: wave washing, dat er zo uitziet. Daarbij creëren de meesterjagers golven die zó krachtig zijn dat een ijsplaat met daarop een prooi, meestal een weddellzeehond, stukje bij beetje afbrokkelt. Net zolang tot het dier in het water plonst en wordt verorberd door de troep orka’s.
Gregory en zijn expeditieteam waren getuige van zo’n indrukwekkende wave washing. ‘We konden ons geluk dan al niet op,’ aldus Gregory. ‘Maar pas echt bizar wordt het wanneer er ineens twee bultruggen aan het wateroppervlak verschijnen en zich overduidelijk met de jachtpartij gaan bemoeien. Beide zwemmen richting de orkatroep en maken een oorverdovend trompetterend geluid, als een olifant.’
Helaas voor de zeehond mag de reddingsactie van de bultruggen niet baten: ze zijn net te laat en de orka’s hebben de buit binnen. Maar toch luidt de grote vraag: waarom mengen deze gigantische walvissen zich in dit kat-en-muisspektakel? Zijn ze hier toeschouwer geweest van een bijzonder staaltje mededogen binnen het dierenrijk?
Merkwaardig bultruggengedrag
Dat met bultruggen niet valt te sollen, wisten wetenschappers al: wereldwijd zijn talloze gevallen bekend van walvissen die orka’s ramden en mepten. Uit vrees voor mogelijk letsel zijn orka’s daarom op hun hoede voor de oersterke bultruggen. Maar in dit geval meden de bultruggen een fysieke confrontatie met de orka’s en bleef het bij trompetteren rondom de troep.
‘Mogelijk probeerden de bultruggen de orka’s te intimideren en hun aanwezigheid kenbaar te maken,’ stelt Leigh Hickmott, walvisbioloog aan de Schotse University of St Andrews en collega-onderzoeker van Gregory. ‘Zo voorkom je dat een roofdier jou en je kalfje kwaad kan doen met een eventuele verrassingsaanval.’ Alleen: hier jaagde de B1-orkatroep overduidelijk niet op een bultrugdiner, maar op een zeehondhapje. De vraag is waarom de bultruggen dan toch het risico namen zich in de strijd te mengen.
Emotionele betrokkenheid?
Alisa Schulman-Janiger, als bioloog verbonden aan het California Killer Whale Project, zag vaker bultruggen brullen naar en aanvallen uitvoeren op jagende orka’s. Ze herinnert zich een incident in 2012 waarbij bultruggen orka’s lastigvielen die op een grijze walviskalf aasden. En dat terwijl ze onderweg de krill – hun favoriete kostje – compleet negeerden.
‘Je verspilt niet voor niets zo veel energie, zeker niet met je eigen kalveren in de buurt,’ stelt Schulman-Janiger. ‘Tenzij je echt een emotionele betrokkenheid voelt.’ Hickmott beaamt dat en ziet duidelijke parallellen met de jagende orkatroep bij Adelaide Island. Ook voor hem is het helder: ‘Deze twee bultruggen vertonen overduidelijk altruïstische trekjes.’
Een Antarctische toegift
Als kers op de taart krijgen Gregory en zijn team nog een allerlaatste toegift. Of eigenlijk: de bultruggen krijgen die. En wel van de orka’s. Want na het doden van de zeehond zwemt de matriarch van de troep met de verse prooi in haar bek richting de walvissen. ‘Zo van: zie je wel? Het is ons lekker toch gelukt,’ vertelt Gregory. ‘Alsof ze wilde opscheppen.’
Dergelijke interpretaties liggen voor de hand, maar vergen volgens Schulman-Janiger meer wetenschappelijk onderzoek. Tegelijkertijd kent ook zij voorbeelden van deze vermeende orkastoerdoenerij: ‘Zo zag ik ooit een orka met een net gevangen grijze walvis tussen de tanden richting ons expeditieschip zwemmen. Met als ogenschijnlijk signaal: Kijk! IK ben hier de baas.’
Bekijk hieronder de beelden van de confrontatie.
