Wie was Hokusai, de kunstenaar achter de bekendste golf uit de kunstgeschiedenis?

Katsushika Hokusai staat vandaag de dag vooral bekend om zijn werk De Grote Golf bij Kanagawa. Deze houtsnede is nog altijd immens populair en duikt overal op: van ansichtkaarten tot t-shirts. Maar wist je dat Hokusai deze prent pas na zijn zeventigste maakte? En dat deze golf zelfs Van Gogh inspireerde?

De beginjaren van Hokusai

Hokusai werd geboren in 1760 in de stad Edo, het huidige Tokio. Daar groeide hij op in een relatief arm gezin. Zijn vader verdiende de kost als spiegelpolijster – een carrière waar Hokusai zelf weinig belangstelling voor had. De versieringen die zijn vader regelmatig aan de spiegellijsten toevoegde, interesseerden hem veel meer.

Tijdens zijn lange carrière experimenteerde Hokusai met allerlei schildervormen. Zijn eerste liefde was echter het houtsnijden: een druktechniek waarbij een afbeelding in een blok hout wordt gesneden en vervolgens op papier wordt afgedrukt.

Leestip: Hoe Piet Mondriaan aan de wieg stond van de abstracte kunst

Zijn inspiratie voor deze houtsneden haalde hij uit het alledaagse leven in Edo. Hij bezocht onder andere markten, feesten en landschappen, en raakte geïnspireerd door kabuki-acteurs en geisha’s. Deze stijl stond bekend als ukiyo-e, oftewel ‘beelden van de voorbijgaande wereld’.

’Yahagi-brug bij Okazaki aan de Tōkaidō’ is een houtsnede van Hokusai uit circa 1833. Het werk laat een groep reizigers zien die de Yahagi-brug oversteekt, en geeft een beeld van het dagelijkse leven langs deze belangrijke handelsroute.

Naarmate hij ouder werd, groeide zijn bekendheid. Zijn werk kreeg niet alleen aandacht van kunstliefhebbers, maar ook waardering van bredere lagen van de Edo-bevolking.

Succes en erkenning

Die groeiende populariteit had mede te maken met de publieke interesse in de ukiyo-e-stijl. In deze kunstvorm kon namelijk ook de middenklasse van Japan zichzelf herkennen, in tegenstelling tot meer traditionele kunst die vooral voor de rijke elite was bedoeld. Bovendien konden Hokusai’s houtsneden in grote oplage worden gedrukt, waardoor zijn werk relatief betaalbaar werd.

Leestip: Hoe het surrealisme de werkelijkheid ontsteeg

Ook erotische prenten, bekend als shunga, waren een normaal en commercieel succesvol genre binnen de ukiyo-e. Deze prenten verkochten goed en droegen bij aan Hokusai’s toenemende bekendheid onder de bevolking van Edo.

Deze schets van een groep dansende mannen is afkomstig uit de Hokusai Manga, een serie losse schetsen bedoeld als inspiratie voor kunstenaars.

Hokusai zou zijn hele leven onafgebroken bezig blijven met kunst. Wanneer zijn werkruimte te vol of te vies werd, verhuisde hij simpelweg – iets wat hij in totaal 93 keer moest doen. Ook veranderde hij meer dan dertig keer van naam. Een van zijn latere artiestennamen was Gakyō Rōjin Manji, wat letterlijk ‘Oude man, geobsedeerd door tekenen’ betekent.

De Grote Golf bij Kanagawa

Op 71-jarige leeftijd maakte Hokusai zijn bekendste werk: De Grote Golf bij Kanagawa. Van deze enorme golf, die als een monster lijkt uit te reiken naar kleine roeibootjes, werden naar schatting tussen de 8.000 en 10.000 afdrukken gemaakt. Daar zijn er nog zo'n 150 van bewaard gebleven.

De populariteit van deze golf en soortgelijke Japanse kunstwerken bereikte zelfs Europa. Daar leidde dat tot een nieuwe kunststroming: het Japonisme. Kunstenaars als Claude Monet en Edgar Degas lieten zich erdoor inspireren, en ook Vincent van Gogh raakte gefascineerd door Hokusai’s werk.

Leestip: Hoe het impressionisme de kunstwereld op zijn kop zette

In 1888 schreef Van Gogh aan zijn broer: ‘Deze golven zijn net klauwen, de boot is erdoor gegrepen. Je voelt het.’ Sommige experts geloven dat zijn kennismaking met Hokusai een belangrijke inspiratiebron was voor De sterrennacht, waarin vergelijkbare golvende bewegingen te zien zijn.

Altijd ruimte voor verbetering

Tijdens zijn langdurige carrière maakte Hokusai meer dan 30.000 schilderingen, schetsen, houtsneden en illustraties voor prentenboeken. Maar als je Hokusai zelf moet geloven, waren al zijn werken van vóór zijn zeventigste ‘niet de moeite waard’. ‘Als ik tachtig ben, zul je echte vooruitgang zien,’ zei hij daar ooit over.

Zelfportret van Hokusai op 83-jarige leeftijd.

Uiteindelijk stierf Hokusai op 88-jarige leeftijd, in 1849. Hij werd begraven bij een boeddhistische tempel in het noordoosten van Edo. Op zijn sterfbed zei hij tegen zijn dochter: ‘Als de hemel me nog maar tien jaar had gegeven, of zelfs nog maar vijf, dan zou ik een echte kunstenaar kunnen worden.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!