Een ‘gewone’ vulkaanuitbarsting hoop je liever niet van dichtbij mee te maken, maar wanneer een supervulkaan uitbarst, zijn de gevolgen al helemaal desastreus. Van kilometers hoge aswolken tot lavalawines en een ontregeld klimaat: wat gebeurt er als een supervulkaan tot uitbarsting komt? En hoe groot is de kans dat dit in de nabije toekomst gebeurt?
Wat is een supervulkaan?
Wereldwijd zijn er zo’n 1500 actieve vulkanen. Vaak ontstaan ze op de scheidslijn van twee tektonische platen. Wanneer een plaat onder de ander schuift, komt zo veel warmte vrij dat een deel van zo’n plaat smelt. Hierdoor ontstaat magma: gesmolten gesteente dat zich onder het aardoppervlak bevindt en bij een vulkaanuitbarsting naar buiten wordt gestuwd. Wanneer magma uit een vulkaan wordt gespuwd, noemen we dit lava.
Maar de ene vulkaan is de andere niet. Een vulkaanuitbarsting kan enorme schade aanrichten, zoals een aantal jaar geleden het geval was op het Spaanse eiland La Palma, maar ook bijna onopgemerkt voorbijgaan. Vulkaanuitbarstingen worden ingeschaald aan de hand van de vulkanische-explosiviteitsindex (VEI).
De VEI is net als de schaal van Richter, die voor aardbevingen gebruikt wordt, een logaritmische schaal met een grondgetal van tien. Dat betekent dat een vulkaanuitbarsting van twee precies tien keer zo zwaar is als een uitbarsting met een schaal van één. Wanneer een uitbarsting een acht of hoger scoort, spreken we van een supervulkaan. Concreet betekent dit dat er meer dan duizend kubieke kilometer materiaal, zoals lava, as en stenen, vrijkomt bij een vulkaanuitbarsting.
Onder het Yellowstone National Park ligt een supervulkaan
Een van de bekendste supervulkanen ligt onder het Yellowstone National Park in de Verenigde Staten. Ruim 2,1 miljoen jaar geleden vond hier een vulkaanuitbarsting plaats waarbij 2450 kubieke kilometer materiaal vrijkwam. Andere voorbeelden van supervulkanen zijn Valles Caldera in New Mexico, Toba in Indonesië en Taupo in Nieuw-Zeeland. De Taupo heeft de recentste superuitbarsting op zijn naam staan, zo’n 22.600 jaar geleden.
Hoe groot is de kans dat de supervulkaan in Yellowstone uitbarst?
Volgens het United States Geology Survey is het risico dat de supervulkaan onder Yellowstone uitbarst heel erg klein. Ieder jaar is kans op een superuitbarsting 0,00014 procent. Ter vergelijking: dat een asteroïde met een doorsnede van een kilometer de aarde raakt, is ongeveer net zo’n realistisch scenario.
Daar valt wel een kanttekening bij te plaatsen. Het uitbarstingsrisico in Yellowstone is immers bepaald aan de hand van de intervallen tussen eerdere uitbarstingen. Gemiddeld laat een nieuwe uitbarsting zes- tot achthonderdduizend jaar op zich wachten, maar dat wil niet zeggen dat een vulkaan niet eerder tot uitbarsten kan komen.
Wat gebeurt er als een supervulkaan uitbarst?
Stel dat een supervulkaan zou uitbarsten, wat zouden daarvan de gevolgen dan zijn? De uitbarsting van Mount Tambora in Indonesië in 1815 geeft een goed idee van wat we kunnen verwachten. Met een VEI-score van 7 was Mount Tambora weliswaar geen supervulkaan, maar toch waren de gevolgen wereldwijd merkbaar.
Wat gebeurde er? Een bloedhete pluim van as en gas schoot 45 kilometer de lucht in en de vulkaanuitbarsting veroorzaakte lawines van brandende lava. De explosie eiste direct tienduizend levens, maar de nasleep van de natuurramp zorgde echter voor nog veel meer slachtoffers.
Een jaar zonder zomer na supervulkaanuitbarsting
De vulkaanuitbarsting in Indonesië zorgde voor een wereldwijde verandering van het weer, waardoor het jaar erna de geschiedenisboeken inging als het jaar zonder zomer. De stofdeeltjes die na de vulkaanuitbarsting de lucht vervuilden, zorgden ervoor dat minder zonlicht de aarde bereikte. Het gevolg? De temperatuur daalde. Niet alleen in de buurt van de vulkaan in Indonesië, maar ook in Noord-Amerika en Europa.
De temperatuurdaling was tijdelijk, maar had grote gevolgen. De lagere temperaturen en het verminderde zonlicht zorgden ervoor dat oogsten mislukten, waardoor in het jaar na de vulkaanuitbarsting nog eens duizenden mensen stierven aan honger.
De gevolgen van een uitbarsting van de supervulkaan in Yellowstone zouden we dus ook aan deze kan van de oceaan kunnen merken. Wanneer gaat dit gebeuren? Wetenschappers durven het niet te zeggen, maar nieuwe technieken op basis van satellieten en kunstmatige intelligentie zullen het in de toekomst makkelijker om vulkaanuitbarstingen te voorspellen.
Lees ook: overleefden de oermensen in India een supervulkaan?
Willeke van Doorn studeerde journalistiek, reisde een tijdje de wereld rond en kwam uiteindelijk via de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland bij de redacties van Quest, National Geographic en Runner’s World terecht. Ze is nieuwsgierig naar de wereld, gaat het liefst elke maand even op reis en neemt dan ook altijd haar hardloopschoenen mee.
