Weinig objecten spreken zo tot de moderne verbeelding als fossielen die een inkijkje geven in een wereld waarin dinosaurussen de aarde domineerden. Ook in de oudheid waren Grieken en Romeinen al gefascineerd door prehistorische overblijfselen, zoals botten en tanden van grote uitgestorven dieren. Ze vereerden deze wezens in hun tempels en verwerkten ze in hun mythologie als draken of cyclopen.
Een trilobiet van 460 miljoen jaar oud
Archeologen hebben een 460 miljoen jaar oud fossiel van een trilobiet, een uitgestorven zeedier, ontdekt in de Romeinse vindplaats A Cibdá de Armea in het noordwesten van Spanje. De trilobiet was handmatig gevormd en afgeplat, wat suggereert dat de oude Romeinen dergelijke fossielen verzamelden en verhandelden en er mogelijk ornamenten of sieraden van maakten.
Leestip: Dit fossiel is 444 miljoen jaar oud – en onthult een bijzondere inhoud
‘Een fossiel van dit type was nog nooit eerder in een Romeinse context gevonden,’ zegt Adolfo Fernández-Fernández, archeoloog aan de Universiteit van Vigo in Spanje, die het onderzoek leidde. Zijn team publiceerde de ontdekking op 15 juli in het tijdschrift Archaeological and Anthropological Sciences.
‘Als de trilobiet er ongewijzigd had uitgezien, zou hij al van grote waarde zijn geweest, maar dat er een sieraad van gemaakt is, geeft hem een veel grotere wetenschappelijke waarde,’ aldus Fernández-Fernández. ‘Dit geeft ons een idee van het belang van het fossiel als ‘magische’ steen.’
Wat voor dieren waren trilobieten?
Trilobieten waren een diverse groep uitgestorven ongewervelde zeedieren die ongeveer 520 miljoen jaar geleden voor het eerst verschenen en 250 miljoen jaar geleden uitstierven. Hoewel ze sterk varieerden in grootte en vorm, hadden de dieren allemaal drie lichaamssegmenten, waaronder hun kop, borststuk en staart.
Leestip: Deze diersoorten zijn al miljoenen jaren oud, en bestaan nog steeds
Het in Spanje gevonden fossiel is ongeveer 2,5 centimeter lang en lijkt afkomstig te zijn uit het geslacht Colpocoryphe, dat een glad achterlijf had. Het gevonden exemplaar bevat delen van het exoskelet van de trilobiet en is aan de onderkant afgeplat, wat volgens de onderzoekers suggereert dat het mogelijk als ketting of armband is gebruikt.
De archeologen vonden de trilobiet tussen duizenden andere objecten in A Cibdá de Armea, waaronder potten, schalen en vazen van keramiek. De vondst vond plaats in een grote, open ruimte die een muur deelde met de keuken en mogelijk als stortplaats werd gebruikt.
Unieke vondst uit de Romeinse tijd
Het fossiel uit Armea is slechts het elfde gedocumenteerde geval van een trilobiet die door oude bevolkingsgroepen in een archeologische context is opgegraven en verzameld, en slechts het derde stuk dat meer dan 1000 jaar oud is. Veel eerdere voorbeelden kwamen van middeleeuwse vindplaatsen en werden buiten hun context gevonden, zegt Fernández-Fernández.
‘Het is fascinerend om je voor te stellen dat onze voorouders fossielen verzamelden en dezelfde vreemde fascinatie voor uitgestorven wezens hadden als wij vandaag de dag,’ zegt Julien Benoit, paleontoloog aan de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg, Zuid-Afrika, die niet bij het onderzoek betrokken was.
Volgens Benoit kunnen de bevindingen ook een verband leggen tussen de oude Romeinen en andere bevolkingsgroepen die sieraden van trilobieten maakten, zoals het Ute-volk uit Noord-Amerika.
Wisten Romeinen wat fossielen waren?
Adrienne Mayor, historicus aan de Stanford University en auteur van The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times, noemt de ontdekking een ‘zeer belangrijke’ bijdrage aan het begrip van historici over hoe oude bevolkingsgroepen fossielen mogelijk beschouwden.
Volgens Mayor, die niet bij het onderzoek betrokken was, roept de ontdekking de vraag op of de Romeinen vaker fossielen verhandelden dan historici eerst dachten, en of ze wel begrepen wat fossielen waren.
Leestip: 5 hardnekkige mythen over het Romeinse Rijk ontkracht
In de Griekse en Romeinse literatuur wordt wel verwezen naar andere grote fossielen, zoals die van mastodonten en mammoeten, maar het is minder duidelijk hoe zij trilobieten zagen. Grotere fossielen werden ‘verzameld, opgemeten, tentoongesteld en geïnterpreteerd als de overblijfselen van mythologische monsters, reuzen of levensgrote helden,’ zegt Mayor.
Trilobieten daarentegen ‘hebben een intrigerend uiterlijk’, en lijken op een insect of een waterdier, zegt ze. Dat doet je afvragen: ‘Werden ze in de oudheid ook zo gezien?’
Fernández-Fernández heeft wel een idee. Hij vermoedt dat de Romeinen waarschijnlijk gepantserde trilobietenamuletten droegen omdat ze dachten dat ze mystieke of beschermende krachten bezaten. Als dat zo is, ziet hij ook een link met onze moderne tijd, ‘omdat bescherming door oude ‘magische’ stenen vandaag de dag nog steeds relevant is.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
