Tijdens de Tweede Wereldoorlog telde het Poolse leger een wel heel bijzondere rekruut: een jonge Syrische bruine beer genaamd Wojtek, die als volwaardig soldaat meereisde met het Tweede Poolse Legerkorps. Hoe belandde dit tamme roofdier tussen de manschappen aan het front – en wat maakte hem onmisbaar voor de troepen?
Een beer in het leger
Wojtek maakte deel uit van het Poolse leger dat in 1941 in de Sovjet-Unie werd gevormd onder leiding van generaal Władysław Anders. Het bestond uit tienduizenden Poolse krijgsgevangenen en gedeporteerde burgers die na de Duitse inval in de Sovjet-Unie waren vrijgelaten.
Een jaar later trok dit zogeheten Anders-leger via Perzië (het huidige Iran) en Irak naar het Midden-Oosten, waar de troepen werden uitgerust en getraind. Later vochten ze aan de zijde van de geallieerden in Italië – onder meer bij de Slag om Monte Cassino.
Leestip: Welk dier is het best in te zetten als spion: een kat of een duif?
Tijdens de tocht door Iran viel de aandacht van een Poolse soldaat op een lokale jongen met een bijzondere metgezel: in zijn armen droeg hij een zak waaruit de nieuwsgierige kop van een berenwelpje stak. De jongen vertelde dat hij het dier had gevonden bij een grot, nadat de moederbeer door een jager was doodgeschoten.
Volgens sommige versies was het soldate Irena Bokiewicz die de jongen overhaalde om het welpje aan het Poolse leger te verkopen. Het dier kwam terecht in het kamp bij Teheran, waar het al snel uitgroeide tot publiekslieveling. Uiteindelijk werd hij opgenomen bij het 22ste Artillerie-aanvoerregiment, waar de soldaten hem liefkozend ‘Wojtek’ noemden.
Anekdotes over Wojtek
Wojtek voelde zich al snel thuis bij de Poolse soldaten. In het begin bleek het lastig om het dier te voeden, maar de soldaten bedachten daar een creatieve oplossing voor: ze maakten een melkfles van een oude wodkafles.
Zijn hechte band met de troepen leidde tot talloze anekdotes. Zo zou hij graag douchen, in de cabine van vrachtwagens zitten en worstelen met zijn kameraden. Wojtek zou zelfs een Arabische spion hebben ontmaskerd dankzij zijn scherpe reukvermogen, al ontbreekt bewijs voor dat verhaal. Ook werd gezegd dat zijn dieet grotendeels bestond uit bier, koffie en sigaretten.
Leestip: Deze Duitse dierentemmer woonde jarenlang in de Nederlandse polder met een gepensioneerde circusbeer
Wojtek was niet graag alleen en zocht altijd gezelschap. Als welp sliep hij bij de soldaten in de tent. Hoewel hij later een eigen bed kreeg, in de vorm van een houten kist, kroop hij ’s nachts het liefst tegen zijn kameraden aan.
Of de verhalen kloppen, is lastig na te gaan. Maar één ding is zeker: de soldaten van het Anders-leger liepen weg met hun bijzondere metgezel. Wojtek werd officieel opgenomen in het leger zodat hij mee kon naar Italië, waar zijn speelse aard en trouwe karakter het moreel van de troepen hooghielden.
Soldaat Wojtek
Toen het Poolse leger vanuit Egypte naar Italië werd overgebracht om aan Britse zijde te vechten, liep het tegen een probleem aan: het Britse leger stond geen huisdieren of mascottes toe op militaire transportschepen. De oplossing was even doeltreffend als ongebruikelijk: Wojtek werd officieel ingeschreven als soldaat bij de 22ste Artillerie Voorraadcompagnie.
Leestip: Waarom toerisme in Alaska van groot belang is voor de bruine beer
Tijdens de slag om Monte Cassino zou hij, volgens overlevering, kisten met artilleriegranaten hebben helpen tillen – een klus waar normaal vier man voor nodig was. Ooggetuigen vertelden later hoe Wojtek de bewegingen van de soldaten imiteerde en geen enkele kist liet vallen.
Na de overwinning groeide hij uit tot een lokale beroemdheid. Generaal Anders zou het dier zelfs symbolisch tot korporaal hebben benoemd. Zijn populariteit was zó groot dat de compagnie een nieuw embleem aannam: een beer die een artilleriegranaat draagt.
Wojtek in Edinburgh
Na de demobilisatie van zijn eenheid werd Wojtek in 1947 overgebracht naar de dierentuin van Edinburgh. Zijn voormalige medesoldaten spraken af dat hij onder geen beding aan iemand mocht worden overgedragen zonder toestemming van hun compagniescommandant.
Pogingen om hem met andere beren te laten samenleven mislukten – Wojtek leek de voorkeur te geven aan menselijk gezelschap. Hij werd regelmatig opgezocht door oud-collega’s, die het contact met hun oude kameraad niet wilden laten verwateren.
Wojtek stierf op 2 december 1963, op 22-jarige leeftijd. Op verschillende plekken in Europa wordt deze bijzondere beer herdacht. Zo staat er in Edinburgh een beeld in Princes Street Gardens, en in Polen zijn onder meer monumenten onthuld in Żagań, Szymbark, Sopot en Krakau.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
