In 1719 schreef de Engelse auteur Daniel Defoe de roman Robinson Crusoe, het verhaal van een schipbreukeling die 28 jaar alleen overleefde op een eiland. Defoe baseerde zich deels op de Schotse zeevaarder Alexander Selkirk, die ruim vier jaar op een onbewoond eiland doorbracht. Hoe hield hij dat vol? En hoe was hij daar terechtgekomen?
Een losbandige jeugd
Alexander Selkirk werd in 1676 geboren in het Schotse vissersdorp Lower Largo, als zoon van een schoenmaker. Al op jonge leeftijd raakte Selkirk door zijn rebelse karakter vaak in de problemen. Zo moest hij zich in 1693 voor de kerkenraad verantwoorden wegens ‘ongepast gedrag in de kerk’. In 1701 ging het opnieuw mis: hij had zijn eigen broers aangevallen.
Selkirks losbandige karakter leek slecht te passen in de hechte vissersgemeenschap van Lower Largo. Hij besloot zich daarom aan te sluiten bij de crew van ontdekkingsreiziger William Dampier.
Deze Dampier was een kaper: een gelegaliseerde vorm van piraterij. De bemanningsleden van Dampier waren in dienst van de Engelse Kroon en beschikten over een zogenoemde kaperbrief. Dit officiële document gaf hen tijdens de Spaanse Successieoorlog het recht om vijandelijke schepen aan te vallen en leeg te roven.
In 1703 voer de bemanning uit richting Kaap Hoorn. Dampier nam de leiding over het schip St. George, terwijl Selkirk stuurman was op de Cinque Ports. Daar stond hij onder het gezag van kapitein Thomas Stradling – een man met wie hij al snel zou botsen.
De rooftocht van Dampier
De expeditie van Dampier liep uit op een reeks tegenslagen. In 1704 raakte de Cinque Ports zwaar beschadigd na een lange zeeslag met een Frans oorlogsschip. Ook de plundering van een goudmijnstadje in Panama mislukte.
Toen de mannen een handelsschip wisten te kapen, laaide hun hoop weer op. Maar Dampier besloot alleen de nodige rantsoenen mee te nemen en liet de rest van de kostbaarheden achter. Stradling was woest en koos ervoor met zijn eigen schip en bemanning zelfstandig verder te varen.
Leestip: De enerverende eerste expeditie naar de Noordpool per luchtballon
In september 1704 ankerde Stradling bij het eiland Más a Tierra, tegenwoordig Robinson Crusoe genaamd, 670 kilometer voor de kust van Chili. Selkirk was ervan overtuigd dat het schip te zwaar beschadigd was om veilig door te varen. Hij verklaarde dat hij liever op het eiland achterbleef dan het risico van de reis te nemen.
De nog altijd woedende Stradling besloot Selkirks wens te vervullen. Met een geweer, een bijl, een mes, een kookpot, een Bijbel, wat beddengoed en kleren werd Selkirk op het onbewoonde eiland achtergelaten. Meteen kreeg Selkirk spijt van zijn woorden, maar het was al te laat: de Cinque Ports verdween uit het zicht. Hij moest in zijn eentje zien te overleven.
Overleven op het eiland
In het begin bleef Selkirk dicht bij de kust, in de hoop snel gered te worden. Hij leefde er een tijd van kreeften die hij op het strand ving, tot zeeleeuwen tijdens het paringsseizoen het gebied opeisten en hem verdreven. Daarna trok hij dieper de begroeiing van het eiland in.
In het binnenland leefden kuddes geiten, die hem zowel vlees als melk gaven. Wilde rapen en koolbladeren vulden zijn maaltijden aan. Van de ijzeren hoepels van aangespoelde vaten maakte hij een nieuw mes, waarmee hij bleef jagen toen zijn buskruit op was.
De leerlooierstraining van zijn vader kwam hem goed van pas: van geitenhuiden maakte hij nieuwe kleding. In de houten hutten die hij zelf had gebouwd las hij ter afleiding in de Bijbel.
Wonder boven wonder wist Selkirk jarenlang in eenzaamheid te overleven. Enkele keren ging het bijna mis: zo stortte hij tijdens de jacht op een geit bijna van een klif. Ook ’s nachts lag er dreiging op de loer, wanneer ratten hem in zijn slaap aanvielen. Naar verluidt loste Selkirk dit op door zijn voedsel te delen met de lokale katten, die bij zijn hut bleven en zo de ratten op afstand hielden.
Terugkeer naar huis
Op 2 februari 1709, na vier jaar en vier maanden op het eiland, werd Selkirk gered door Engelse kaperschepen onder bevel van Woodes Rogers, met Dampier als navigator. Verbijsterd door zijn doorzettingsvermogen, benoemden ze hem tot kapitein van een van de schepen die ze onderweg hadden buitgemaakt.
Leestip: Dit moordmysterie op de Noordpool is na 150 jaar nog steeds onopgelost
Zo belandde Selkirk na zijn redding direct weer in het kapersbestaan. Pas in 1711, na acht jaar van huis te zijn geweest, keerde hij terug naar Engeland. In 1721, na nog jarenlang als zeeman te hebben geleefd, overleed hij waarschijnlijk aan gele koorts.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
