Met het aanbreken van de maand april, de Joodse maand nisan, bereiden Joden van over de hele wereld zich voor op Pesach, een van de belangrijkste feesten binnen het jodendom. Tijdens deze acht dagen durende viering komen duizenden jaren van religieuze en culturele tradities samen. Pesach wordt weleens het joodse paasfeest genoemd, maar eigenlijk is het andersom: het christelijke paasfeest vindt zijn oorsprong juist in het joodse Pesach. Maar wat is Pesach eigenlijk?
De geschiedenis van Pesach
Het Pesachverhaal speelt zich zo’n drieduizend jaar geleden af. Uit angst dat de Joden zijn volk in aantal zouden overtreffen, besloot de Egyptische farao ze tot slaaf te maken. Ook dwong hij de Joden om hun pasgeboren zoons in de Nijl te verdrinken. Eén Joodse moeder weigerde dat. Zij legde haar baby in een mandje van papyrus tussen het riet. Daar werd het gevonden door de dochter van de farao. Het kindje zou opgroeien aan het Egyptische hof en de naam Mozes krijgen.
Toen Mozes volwassen werd, sprak God hem toe. Hij spoorde Mozes aan om tegen de farao te zeggen dat hij zijn volk moest laten gaan. Toen de farao weigerde, besloot God tien plagen over Egypte uit te roepen. Zo veranderde hij het water van de Nijl in bloed, veroorzaakte hij een luizen- en sprinkhanenplaag en hulde hij het land drie dagen lang in duisternis. Toch ging de farao nog altijd niet akkoord met Mozes’ eisen.
Tot de tiende en laatste plaag. God stuurde een engel van deur tot deur om elke eerstgeboren zoon in Egypte te vermoorden. De Joodse huishoudens bleven gespaard: een dag eerder had God zijn volk opgedragen hun voordeur met lamsbloed te besmeren. Zo wist de engel welke gezinnen hij moest overslaan. Toen ook de zoon van de farao stierf, ging hij overstag: hij liet de Joden eindelijk vrij. Het Hebreeuwse woord pesach (‘voorbijgaan’) herinnert aan deze gebeurtenis.
Hoe wordt Pesach gevierd?
Tijdens Pesach herdenken Joden de slavernij en vieren zij de uittocht uit Egypte. De sedermaaltijd, die op de eerste avond wordt genuttigd, vormt daarbij het middelpunt. Op een grote schotel wordt allerlei etenswaar gepresenteerd dat symbool staat voor gebeurtenissen uit het Pesachverhaal.
Bittere smaken, zoals die van mierikswortel, staan voor het bittere slavernijverleden. Groenten worden in zout water gedoopt om de tranen van de slaafgemaakte joden te symboliseren. En de charoset, een zoete pasta van appel, wijn en walnoten of gedroogd fruit, stelt de specie voor die de joodse slaafgemaakten gebruikten om Egyptische steden mee te bouwen.
Tijdens de seder eten joden ongezuurd brood, of matses – want toen zij halsoverkop uit Egypte moesten vertrekken, was er geen tijd om de broden te laten rijzen. Ook wordt er wijn gedronken en uit de Hagada voorgelezen: een boek waarin liederen en het Pesachverhaal staan opgetekend.
Kinderen spelen tijdens de seder een belangrijke rol. Zo stelt het jongste kind in de ma nisjtana vier vragen over het doel en de oorsprong van de sedermaaltijd. Daarna mogen kinderen de afikoman zoeken: een stukje matse dat ergens in huis is verstopt. Met de vondst van de afikoman wordt de maaltijd afgesloten.
Verschillende tradities tijdens Pesach
Over de hele wereld wordt Pesach gevierd, maar op veel plekken zijn de tradities en gebruiken verschillend. Zo duurt Pesach in Israël een week, maar in de rest van de wereld acht dagen – ter nagedachtenis aan de periode waarin de Joden door de Egyptenaren werden achtervolgd tijdens hun uittocht.
Maar waar en hoe je Pesach ook viert, het feest gaat altijd over de kracht, de hoop en het doorzettingsvermogen van de Joodse gemeenschap – zowel vroeger als nu.
