Journalist en de tot archeoloog opgeleide Kristin Romey ging in Palestina en Israël op zoek naar de historische figuur achter de legendarische verhalen van Jezus. Welke bewijzen voor Jezus vond ze in Betlehem, zijn vermeende geboorteplaats?
De Geboortekerk in Betlehem
Wie Jezus Christus ook was of is, in Betlehem, de stad die geldt als zijn geboorteplaats, trekken zijn hedendaagse volgers in al hun diversiteit aan me voorbij. Op het Kribbeplein loop ik mee met een groep bedevaartgangers uit Nigeria door de lage ingang van de Geboortekerk.
We lopen naar een opening in de vloer waardoorheen de oudste voorloper van dit godshuis is te zien, de kerk die tussen 330 en 340 werd gebouwd in opdracht van Constantijn de Grote, de eerste christelijke Romeinse keizer. Van hem wordt vaak (ten onrechte) gedacht dat hij het christendom de staatsreligie van Rome maakte.
Geboorte van Jezus
Een aantal treden voert omlaag naar een met lampen verlichte grot en een kleine, met marmer beklede nis. Hier markeert een zilveren ster de exacte plek waar Jezus Christus volgens de overlevering werd geboren. De pelgrims knielen neer om de ster te kussen en het gladde, koele steen onder hun vlakke handpalmen te voelen. Algauw verzoekt een kerkfunctionaris ze met klem plaats te maken voor andere bezoekers.
De Geboortekerk is de oudste, nog dagelijks gebruikte christelijke kerk, maar niet alle wetenschappers zijn ervan overtuigd dat Jezus in Betlehem werd geboren. In de Bijbel wordt over Jezus’ geboorte niet eenduidig geschreven.
Slechts in twee van de vier evangeliën komt het geboorteverhaal voor, en die verhalen lopen ook nog eens sterk uiteen. Lucas spreekt over de kribbe en de herders, terwijl Matteüs de wijzen, de kindermoord en de vlucht naar Egypte noemt.
Archeologie in Betlehem
De archeologie doet over deze kwestie nauwelijks uitspraken. Niet zo vreemd, als je bedenkt hoe klein de kans is dat er nu, ruim 2000 jaar later, nog enig bewijs te vinden zou zijn van een verblijf van een eenvoudig echtpaar.
Opgravingen in en rond de Geboortekerk hebben tot op heden geen artefacten opgeleverd die stammen uit de tijd van Christus, noch enig teken dat het voor vroege christenen een heilige plek was.
Het vroegste eenduidige bewijs hiervoor stamt uit de derde eeuw, toen de theoloog Origenes van Alexandrië tijdens een verblijf in Palestina het volgende schreef: ‘In Betlehem is de grot te zien waar [Jezus] werd geboren.’
Geen sluitend bewijs
Aan het begin van de vierde eeuw zond keizer Constantijn een keizerlijke delegatie naar het Heilige Land om plaatsen die in verband werden gebracht met het leven van Christus te markeren met kerken en heiligdommen. Toen de afgezanten de grot vonden waar Jezus volgens de overlevering was geboren, bouwden ze op die plek een kerk, de voorloper van de huidige basiliek.
Veel wetenschappers houden zich op de vlakte als het gaat om de geboorteplaats van Christus. Naar hun mening geldt hier het aloude spreekwoord waarmee ik als eerstejaars archeoloog al kennis maakte: ‘De afwezigheid van bewijs is geen bewijs voor afwezigheid’.
Hoe zit dat met andere plekken in Palestina en Israël? Welke bewijzen voor Jezus’ bestaan zijn er in Kafarnaüm, Magdala en Jeruzalem? En hoe kijkt de wetenschap ertegenaan?
